Analyse van het jaar 2012

Het jaar 2012 was in Ukkel abnormaal nat terwijl het aantal neerslagdagen normaal was. Ook de temperaturen en de zonneschijnduur waren normaal. 

	2012	Normalen 1981-2010	Record +	Record -
Temperatuur (°C)	10.6	10.5	11.6 (2011)	7.0 (1879)
Zonneschijnduur (uren)	1528.70	1544.6	2151.0 (1959)	1238.6 (1981)
Neerslag (mm en dagen)	976.5 (212 d)	852.4 (199 d)	1088.5 (2001) 266 d (1974)	406.4 (1921) 153 d (1921)

{jumi [staticfiles/climatology/annual_nl.php][2012]}

1. De luchttemperaturen

De gemiddelde luchttemperatuur te Ukkel bedroeg in 2012 10,6 °C (ref. periode 1981-2010: 10,5 °C).
De gemiddelde temperatuur van de meeste kalendermaanden afzonderlijk was vrijwel normaal. De maanden februari en april waren wel zeer abnormaal koud terwijl maart zeer abnormaal warm was.

Januari verliep voor een groot deel zacht, aan het einde van de maand begon een koudegolf die tot 12 februari aanhield. De eerste 10 dagen van de maand februari waren bijzonder koud, de gemiddelde temperatuur te Ukkel voor deze periode bedroeg slechts -6,2 °C, sinds 1901 was deze decade slechts 1 keer kouder, in 1917 met een gemiddelde temperatuur van -8,1 °C; beschouwen we alle decades, dan was het de 9e koudste decade te Ukkel sinds 1901. 
De rest van de maand februari verliep overwegend te zacht. Merkwaardig was het verschil in gemiddelde temperatuur tussen de eerste en de derde decade van februari 2012, het gemiddelde bedroeg respectievelijk -6,2 °C en +6,8 °C (normaal: respectievelijk 3,9 °C en 4,3 °C). Het gemiddelde over de ganse maand februari bedroeg te Ukkel 0,7 °C (ref. periode 1981-2010: 3,7 °C). Buiten de zeer koude periode eind januari en begin februari winterde het niet, zodat de winter als geheel normaal zacht was met een gemiddelde temperatuur van 4,0 °C (ref. periode 1981-2010: 3,6 °C).

De lente was thermisch vrijwel normaal: de gemiddelde temperatuur bedroeg 10,5 °C (ref. periode 1981-2010: 10,1 °C). 
De lente begon warm, in de eerste lentemaand kregen we een lang stabiel, zonnig, droog en vrij warm tijdvak. In de tweede maandhelft overschreed het maximum reeds 3 keer 20 °C te Ukkel: de maxima van 15, 22 en 23 maart bedroegen respectievelijk 20,3 °C, 20,6 °C en 20,6 °C. Vooral de laatste decade was zeer zacht met een gemiddelde van 11,4 °C (normaal: 7,9 °C). Geen enkele decade in april gaf een hoger gemiddelde dan dat van de laatste decade van maart. April verliep immers nogal fris en erg wisselvallig dit jaar, zeker gedurende de eerste 20 dagen waren de temperaturen ondermaats. Het gemiddelde van de eerste 2 decades bedroeg te Ukkel 7,2 °C (normaal: 9,0 °C).
Het zonnig karakter van het weer in een groot deel van de maand maart zorgde ervoor dat de dagtemperaturen soms al behoorlijk konden oplopen, de wisselvalligheid en het relatief sombere weer in april hielden de dagtemperaturen aan de lage kant, dit had als gevolg dat april frisser verliep dan maart, de gemiddelde temperatuur voor maart en april was respectievelijk 8,9 °C en 8,4 °C. Het gemiddeld maximum van de maand maart was met 13,3 °C zeer uitzonderlijk hoog (ref. periode 1981-2010: 10,4 °C), het was de hoogste waarde sinds tenminste 1901, het vorig record dateert uit maart 1991 met 13,1 °C. Het gemiddeld maximum van april 2012 bedroeg 12,5 °C, het gemiddeld minimum van maart en april was respectievelijk 4,6 °C en 4,4 °C.
De maand mei was thermisch vrijwel normaal, in het begin van de maand was het nog erg wisselvallig en dit weerspiegelde zich tevens in het temperatuurverloop. Doordat we afwisselend in een frissere en warme luchtsoort terechtkwamen, kregen we enkele keren belangrijke temperatuurschommelingen in relatief korte periodes. Aan het einde van de maand werd het een aantal dagen stabiel en warm weer met de eerste zomerse dagen in het binnenland.

Ook de zomer was normaal met een gemiddelde temperatuur van 17,3 °C (ref. periode 1981-2010: 17,5 °C). Juni en de eerste 20 dagen van juli verliepen wat frisser dan gemiddeld, nadien brak een stabielere en warmere periode aan, de warme augustus heeft de wat frisse juni- en julimaand gecompenseerd, in de tweede helft van augustus werd het gedurende een paar dagen zelfs zeer warm.

De herfstmaanden kenden geen thermische uitschieters. Vermeldenswaardig is wel het temperatuurverloop in de laatste decade van de maand oktober. Tussen 20 en 25 oktober kregen wij zeer warme zuidelijke luchtstromingen met temperaturen die overdag ruim boven 20 °C uitkwamen, op enkele dagen haalden we zelfs lokaal 23 °C of 24 °C (Ukkel op 22 oktober: 24,5 °C, een nooit gezien maximum in die periode van het jaar). Op 26 oktober kwamen we terecht in koele polaire lucht zodat de temperaturen een stuk onder 10 °C bleven, in de nacht van 27 op 28 oktober vroor het in een groot deel van het land, in Ukkel bereikte het minimum -2,1 °C.

November kende normale temperaturen.
De maand december begon met een winterprik en nogal lage temperaturen voor de tijd van het jaar, de tweede helft van de maand verliep gevoelig zachter, in die mate zelfs dat december nog een zachte maand werd. Het gemiddelde voor de laatste decade bedroeg 8,8 °C (ref. periode 1981-2010: 3,6 °C), sinds 1901 was de derde decemberdecade nog nooit zo warm, het vorig record dateert uit 2002 met 8,7 °C.

2. Aantal zomer-, hitte-, vries- en winterdagen

Het aantal zomerdagen (Max >= 25 °C) in 2012 was normaal en bedroeg te Ukkel 24 (gemiddeld 28,1 over de periode 1981-2010). De lente was goed voor 5 zomerdagen, ze vielen allemaal in de warme periode in de laatste decade van de maand mei. Het totaal van de zomer was 17 (ref. periode 1981-2010: 22,9 d), de herfst leverde nog eens 2 zomerse dagen op in de eerste decade van september.
Gedurende de weerkundige zomer kwamen de meeste zomerse dagen voor in de tweede helft van de zomer: tussen 1 juni en 20 juli werd het 3 keer zomers warm te Ukkel, tussen 21 juli en eind augustus nog eens 14 keer. 

12 augustus 2012 : zomerdag in de Gentse Blaarmeersen  
Foto :  Koen Vandenbussche

In Ukkel werd het 4 keer tropisch dit jaar (Max >= 30 °C), 3 van de 4 tropische dagen vielen hier na 15 augustus. De warmste dag van het jaar beleefden wij in het centrum van het land op 18 augustus, met een maximum in Ukkel van 35 °C. Ook 19 augustus was nog bijzonder warm, zeker in de oostelijke landshelft. In de Limburgse Kempen werden waarden bereikt tot 36 °C à 37 °C (Kleine Brogel: 36,9 °C). De nacht van 18 op 19 augustus verliep op een aantal plaatsen bijzonder warm, in Ukkel kwam de temperatuur niet onder 23,1 °C.
In Kleine Brogel bedroeg het jaartotaal van het aantal zomer- en hittedagen respectievelijk 48 en 12. Er was 1 hittedag in de maand mei (30,2 °C op de 24e), 1 in september (30,4 °C op de 9e) en 10 in de weerkundige zomer.

Het aantal vriesdagen (Min < 0 °C) bedroeg te Ukkel 37 en was hiermee normaal laag (ref. periode 1981-2010: 46,4 d). In januari vroor het 7 keer, in februari 16 keer, april kende 1 vriesdag, oktober 2, november 1 en december 10, in de maand maart vroor het niet in Ukkel. Dit jaar bedroeg het absoluut minimum in maart 0,3 °C, sinds 1968 was het al 2 keer voorgekomen dat maart vorstloos verliep, in 1981 en 2003 was het absoluut minimum van de maand respectievelijk 0,0 °C en 0,4 °C.
Wij kregen 17 opeenvolgende vriesdagen in Ukkel van 29 januari tot en met 14 februari. Aan de zuidelijke flank van een krachtig blokkerend hogedrukgebied boven noordwest-Rusland en Skandinaivië werd in de eerste dagen van februari zéér koude, continentale lucht naar onze streken aangevoerd. In Ukkel noteerde men in die periode 13 keer matige nachtvorst (Min <= -5 °C) waaronder 8 keer strenge vorst (Min <= -10 °C). De laagste temperatuur te Ukkel werd bereikt in de nacht van 3 op 4 februari met -13,0 °C (boven een vers sneeuwdek). Die nacht werden in het land uiteraard lagere waarden gehaald, opvallend was de waarde gemeten te Ransberg (Kortenaken) met -19,2 °C, Elsenborn had een minimum van -20,8 °C op 7 februari.  
De koudegolf zorgde ook voor een periode van 14 opeenvolgende winterdagen te Ukkel (Max < 0 °C), van 30 januari tot en met 12 februari. De koudste dag van het jaar beleefden wij in Ukkel op 7 februari met een maximum van -5,3 °C.
In de rest van het jaar kwamen geen winterdagen meer voor, zodat 14 meteen ook het jaartotaal is van het aantal winterse dagen (ref. periode 1981-2010: 7,4 d). Om een hoger aantal winterdagen terug te vinden, moeten we slechts terugkeren naar 2010, toen bleef het overdag in Ukkel 27 keer vriezen. In dat jaar kregen wij zowel aan het begin als aan het einde van het jaar winterweer: in januari en februari kregen we toen respectievelijk 8 en 6 winterse dagen, en in november en december respectievelijk 2 en 11.

12 februari 2012 : de Ourthe bijna volledig bedekt met ijs na 2 weken
permanente vorst
Foto : David Herten

3. De neerslag

Het jaar 2012 was een abnormaal nat jaar : te Ukkel noteerde men 976,5 mm (gemiddeld 852,4 mm over de periode 1981-2010); dit jaar was hiermee het 11e natste te Brussel-Ukkel sinds het begin van de meetreeks. Om een natter jaar terug te vinden, moeten we terugkeren naar 2002. In dat jaar viel 1.077,8 mm neerslag, in 2001 was dit 1.088,5 mm. 2001 en 2002 waren de 2 natste kalenderjaren sinds het begin van de waarnemingen. In de onderstaande tabel vinden we de 10 natste kalenderjaren terug te Brussel-Ukkel sinds 1833. We merken dat 7 van de 10 natste jaren zijn voorgekomen in de laatste 50 jaar, merkwaardig is tevens de opeenvolging van 2 zéér natte jaren in 1965 en 1966 en in 2001 en 2002.
Het jaartotaal van de neerslag in Ukkel in 2012 was niet representatief voor gans Laag- en Midden-België. Zo viel in Ransberg (Kortenaken) bijvoorbeeld slechts 790 mm zodat we hier niet kunnen spreken van een nat jaar. In Lichtervelde viel in totaal 1.077,8 mm en waren er 3 bijzonder natte maanden: juli gaf daar 146,5 mm, oktober 162,8 mm en december 157,7 mm.

10 natste jaren in Brussel-Ukkel sinds 1833 (neerslaghoeveelheid in mm of l/m²)

2001	1.088,5
2002	1.077,8
1965	1.073,9
1966	1.055,6
1925	1.046,6
1974	1.039,6
1878	1.026,6
1916	1.022,3
1981	1.016,2
1988	1.005,1

5 van de 12 kalendermaanden leverden in Ukkel meer dan 100 mm neerslag op dit jaar: april, juni, juli, oktober en december. Om een hoger aantal kalendermaanden aan te treffen met meer dan 100 mm neerslag moeten we terugkeren naar 1981, toen bedroeg dat aantal 6.
De natste maand van het jaar was december met 172,7 mm (ref. periode 1981-2010: 81,0 mm), deze maand was bovendien recordnat, het vorig record dateert uit december 1999 met 171,9 mm, op de derde plaats in de reeks van natte decembermaanden komt nu december 1993 met 170,1 mm. De aanhoudende regenval met soms belangrijke neerslagsommen deed zich voornamelijk voor in de tweede maandhelft en lag aan de basis van voornamelijk niet-kritieke overstromingen, onder andere in de Ijzervlakte.
In de laatste 10 dagen van december alleen al viel in Ukkel 84,6 mm, - terwijl het gemiddelde voor de hele maand slechts 81 mm bedraagt - deze waarde is de 4e hoogste voor een laatste decemberdecade sinds 1901. Ook oktober was al erg nat geweest - in Ukkel was die maand goed voor 119,4 mm - en vooral in het westen was ook november aan de natte kant.
In het voorjaar was april bijzonder nat terwijl dit doorgaans een eerder droge maand is, in Ukkel viel met 104,1 mm neerslag iets meer dan het dubbele van het langjarig gemiddelde (ref. periode 1981-2010: 51,3 mm).
In de zomer vielen vooral de grote maandsommen van de maanden juni en juli op met in Ukkel respectievelijk 133,1 mm en 115,7 mm (ref. periode 1981-2010: 71,8 mm en 73,5 mm). Voor juni betekende de waarde van 133,1 mm de 5e hoogste sinds 1833. In juli viel het grootste deel van de neerslag in de eerste 20 dagen, nadien zorgde een hogedrukgebied voor stabieler, droger en zonniger weer. Half juli was het normaal neerslagtotaal voor de zomer reeds bereikt te Ukkel, de Semois trad lokaal buiten haar oevers als gevolg van de grote neerslaghoeveelheden.
De klassieke zomerse onweersbuien zorgden zoals ieder jaar trouwens voor lokale wateroverlast. De grootste dagsommen gemeten in de afzonderlijke zomermaanden waren 58 mm te Eeklo op 12 juni, 76,2 mm te Ecaussinnes op 5 juli en 34,5 mm op 31 augustus in Mont Rigi (Waimes).

Ondanks het hoog jaartotaal van de neerslag, waren er in 2012 ook erg droge tijdvakken. Zo viel in februari en maart samen slechts 62,9 mm (ref. periode 1981-2010: 133,1 mm), dus iets minder dan de helft van het langjarig gemiddelde. Van 8 maart tot en met 7 april was het haast droog met amper 2,8 mm.
Een volgende nogal droge periode beleefden wij tussen 21 juli en 20 september: die periode was goed voor 54,3 mm (ref. periode 1981-2010: 156 mm).

De neerslagtotalen per seizoen lagen over het algemeen wat hoger dan gemiddeld, maar toch waren de afwijkingen normaal. Binnen een seizoen werden zeer natte periodes vaak gecompenseerd door drogere. We zien dit bijvoorbeeld in de weerkundige zomer: terwijl juni en juli beide zeer nat verliepen met een belangrijk teveel, gaf augustus slechts 22,5 mm neerslag, of nog geen 30 % van het langjarig gemiddelde.

Het aantal neerslagdagen bedroeg te Ukkel 212 d (ref. periode 1981-2010: 198,7 d). In de lente lag het aantal neerslagdagen met 43 wat lager dan gemiddeld (ref. periode 1981-2010: 49), in de zomer met 51 net iets hoger (ref. periode 1981-2010: 44), voornamelijk door het erg wisselvallig weer in juni en in de eerste 20 dagen van juli. In de herfst was het aantal neerslagdagen met 51 perfect normaal, het hoogste aantal werd gemeten in de regenachtige oktobermaand met 21, in september bedroeg het aantal slechts 12, de ruime eerste helft van die maand verliep erg droog. Wat de wintermaanden betreft, viel vooral december op: in Ukkel waren er 28 dagen met meetbare neerslag (ref. periode 1981-2010: 19,3 d), het record dateert uit 1833 met 30. 

In Ukkel was de neerslag geheel of gedeeltelijk vergezeld van sneeuw gedurende 16 dagen in 2012 (ref. periode 1981-2010: 19,2 d): 3 dagen in januari,  7 dagen in februari, 1 dag in maart en 5 dagen in december. Een sneeuwlaag van betekenis kregen we niet in het centrum van het land: er lag sneeuw gedurende de koude periode begin februari, op 3 februari leverde een sneeuwzone enkele centimeter verse sneeuw op, zodat er in de ochtend van 4 februari in Ukkel 5 cm sneeuw lag.
Ook de winterprik van begin december gaf sneeuw : sneeuwbuien in de nacht van 1 naar 2 december leverden tegen de ochtend 3 cm sneeuw op, ook de dagen nadien viel nog wat winterse neerslag, in de nacht van 6 op 7 december trok een sneeuwzone over het land vanuit het westen, 's ochtends lag in Ukkel 6 cm sneeuw, de grootste sneeuwdikte gemeten om 8 uur 's ochtends dit jaar. In de loop van de 7e december begon het bovendien al wat te dooien.
Op 1 en 2 december viel ook in Hoog-België de eerste sneeuw van betekenis: in de Hoge Venen bereikte de dikte van de sneeuwlaag 36 cm op 11 december in Elsenborn en Mont Rigi. Vanaf 14 december bereikte belangrijk zachtere lucht onze streken en begon het sneeuwdek af te smelten. 

4. De zonneschijnduur

De totale zonneschijnduur bedroeg te Ukkel 1528,7 uur (normaal: 1544 uur). Februari was vrij zonnig, vooral dankzij het bijzonder zonnig karakter van het weer gedurende de koudegolf in de eerste decade. De eerste 10 dagen leverden in Ukkel 58,4 uur zon op (normaal: 21,4 uur). De eerste lentemaand maart was eveneens een erg zonnige, de zon scheen 165,9 uur tegenover normaal 114 uur; de laatste maartdecade was recordzonnig met 97,1 uur zon (normaal: 43,1 uur), het vorig record dateert slechts uit 2011.
Na de zonnige maart volgde een sombere april, en begin mei verliep zeer somber. De laatste decade van april en de eerste van mei gaven respectievelijk slechts 32,6 uur en 20,4 uur zon (normaal: 59,1 uur en 56,6 uur), het geheel van deze 20 dagen leverde dus opmerkelijk minder zon op dan de laatste 10 dagen van maart !
De zomermaanden juni en juli verliepen ietwat aan de sombere kant, de eerste 20 dagen van juli waren erg somber maar dit tekort aan zon werd wat gecompenseerd door een zonnige laatste decade. Augustus was als geheel iets zonniger dan gemiddeld.
September verliep zonniger dan gemiddeld door de zeer zonnige eerste decade van de maand.

26 december 2012: zonnige voormiddag in een zéér regenachtige maand
Overstromingen in de Ijzervlakte: foto genomen in Vleteren waar de
Poperingse vaart uitmondt in de Ijzer
Foto: Koen Vandenbussche