Zomer 2013

De zomer van 2013 was te Ukkel normaal op vlak van temperatuur, neerslaghoeveelheden en zonneschijnduur. Het aantal dagen met neerslag was wel uitzonderlijk laag.

1.    De temperatuur

De gemiddelde luchttemperatuur van de afgelopen zomer bedroeg te Ukkel 18,2 °C (ref. periode 1981-2010:  17,5 °C).
De warmste maand van de zomer was juli met een gemiddelde temperatuur van 20,2 °C (ref. periode 1981-2010: 18,4 °C). Om een warmere juli terug te vinden, moeten we slechts teruggaan naar juli 2010, toen was het gemiddelde 20,5 °C. Sinds 1833 is het de zevende keer dat het temperatuurgemiddelde van de maand juli minstens 20 °C bereikt in Brussel-Ukkel, voor het eerst gebeurde dat in juli 1976; de warmste juli is en blijft deze van 2006 met gemiddeld 23 °C.
Juni was met een gemiddelde temperatuur van 15,8 °C lichtjes frisser dan gemiddeld (ref. periode 1981-2010: 16,2 °C), augustus was met 18,6 °C wat warmer (ref. periode 1981-2010: 18,0 °C), beide afwijkingen waren wel normaal.

Het begin van de zomer verliep vrij frisjes: een hogedrukgebied met kern boven de Atlantische Oceaan zich geleidelijk verplaatsend naar het noordoosten zorgde bij ons voor noordwestelijke tot later noordoostelijke luchtstromingen en deze hielden de temperaturen onder controle, de eerste 4 dagen van juni bereikten de maxima geen 20 °C, op de 3e haalde het maximum in Ukkel slechts 14,9 °C. Vanaf de 5e liepen de temperaturen door de werking van de zon wel op tot waarden van ruim 20 °C en uiteindelijk zelfs 25 °C. De noordelijke component zorgde er wel voor dat de temperaturen aan zee flink achter bleven, zo bedroeg het maximum op de 5e in Middelkerke slechts 13,8 °C, terwijl het in Kleine Brogel die dag 25,2 °C werd. Op de 6e en de 7e was het in het binnenland zomers warm (max >= 25 °C) maar ook nu bleven de maxima aan de kust beperkt tot hooguit 17 °C. Ook de nachten waren koel in de eerste junidagen: op de 3e en de 5e was het minimum in Elsenborn 2,7 °C, in Essen op de 2e 4,2 °C.
Vanaf 12 juni kwamen we geleidelijk onder invloed van depressies: meer bewolking en meer wind zorgen ervoor dat de nachten gevoelig zachter verliepen, in de nacht van 12 op 13 juni daalden de temperaturen niet onder 17 °C à 18 °C in het binnenland (Kleine Brogel: 18,0 °C, Ukkel: 18,4 °C, Deurne: 19,1 °C), de dagen nadien werd het geleidelijk weer wat koeler.
Vanaf 17 juni kwamen we tijdelijk in zéér warme lucht terecht, deze bereikte ons langs de oostelijke flank van een depressie over de golf van Biskaje, op de 17e was het al warm in het oosten en zuiden van het land met maxima tot 25,8 °C in Elsenborn en nipt 30,0 °C in Aubange, op de 18e was het overal warm maar de warmste lucht zat duidelijk over het oosten van het land (de 20 °C-isotherm op het 850 hPa-niveau lag dicht bij onze oostgrens en soms zelfs over het oosten van het land) en daar werden dan ook de hoogste temperaturen geregistreerd: 33,6 °C in Gorsem, 33 °C in Kleine Brogel en zelfs 31,9 °C in Elsenborn. Op de 19e werd het nogmaals tropisch op een aantal plaatsen in de zuidoostelijke landshelft met bijvoorbeeld 32,8 °C in Ciney en 31,2 °C in Angleur. Ook de nacht van 18 op 19 juni was zeer warm, het meest opvallend weer over het oosten van het land: zo bedroeg het minimum in Saint-Hubert (gelegen op meer dan 550 meter hoogte) maar liefst 19,0 °C.  
Nadien werd de hitte verdreven. De laatste decade van juni verliep vrij fris: de gemiddelde temperatuur in de laatste 10 dagen van juni bedroeg te Ukkel 14,3 °C (ref. periode 1981-2010: 17,2 °C): geleidelijk aan kwamen wij in een noordwestelijke stroming terecht door een hogedrukgebied over de Oceaan, de temperaturen bereikten geen 20 °C, soms bleven ze daar zelfs flink onder: op de 24e werd het in Ukkel niet warmer dan 14,7 °C en op de Ardense hoogten haalde men slechts 11 °C à 12 °C. Ook de minima vielen soms laag uit, op de 26e was het minimum 3,9 °C in Koersel, 4,7 °C in Kleine Brogel, in Elsenborn hadden we zelfs nipt lichte vorst met -0,1 °C in de lucht, opmerkelijk maar niet uitzonderlijk. Op de laatste dag van juni bereikte ons zachtere lucht zodat de maxima opnieuw de 20 °C overschreden.

Aan het begin van de maand juli lagen de temperaturen meestal in de buurt van de normale waarden of lichtjes daaronder. Vanaf 6 juli brak een zeer stabiele periode aan: onder invloed van een hogedrukgebied in de buurt van de Britse Eilanden kregen wij droge, continentale luchtstromingen, veelal uit het noordoosten, met temperaturen op verschillende dagen boven 25 °C, enkel aan zee werden niet meteen zomerse maxima gemeten (doordat de lucht vaak vanover zee kwam). Tussen de 10e en de 13e was de stroming meer noordelijk, waardoor de temperaturen minder hoog opliepen, ook al omdat er meer bewolking aanwezig was: zo bereikten we op de 12e in Ukkel slechts 19,7 °C. Vanaf de 14e kwamen de dagtemperaturen opnieuw hoger uit, zonder dat het té warm werd.
Dit veranderde vanaf de derde julidecade: vanaf 21 juli kwamen we immers in zuidelijke tropische luchtstromingen terecht, de dagtemperaturen bereikten enkele dagen waarden van meer dan 30 °C en ook de nachten bleven nu warm (in tegenstelling tot de periode 6-20 juli waar het 's nachts toch nog vrij goed afkoelde): in de nacht van 25 op 26 juli daalde de temperatuur in Ukkel niet onder 20,1 °C, een tropische nacht dus (Min >= 20 °C), in Bièrset (Luik) werd het niet koeler dan 20,5 °C. Na 27 juli daalden de temperaturen geleidelijk aan en op de 30e bereikte het maximum in Ukkel nog slechts 20,8 °C.
De zeer warme periode tussen 21 en 27 juli zorgde ervoor dat de laatste 11 dagen van juli zeer abnormaal warm waren, het was de warmste decade van de afgelopen zomer met een gemiddelde temperatuur te Ukkel van 22,2 °C (ref. periode 1981-2010: 19,2 °C).
Na een iets koeler intermezzo de laatste dagen van juli kregen we begin augustus opnieuw enkele zeer warme dagen, de temperaturen op het 850 hPa-niveau bereikten tegen 2 augustus tot rond 20 °C over onze streken, dit vertaalde zich in maxima in thermometerhut tot ruim meer dan 30 °C, zelfs tot rond 35 °C of iets meer op enkele plaatsen op 2 augustus, aan de kust koelde het wel al af in de loop van de 2e (passage van een convergentielijn), in de loop van de avond gebeurde dit ook elders. De nacht van 1 op 2 augustus was bijzonder warm: in Ukkel zakte de temperatuur niet onder 22,2 °C, de tweede tropische nacht deze zomer; ook op andere plaatsen bleef het bijzonder warm met een minimum van 21,5 °C in Florennes, 21,6 °C in Melsbroek en Bevekom, 21,7 °C in Gosselies (Charleroi) en 21,9 °C in Bièrset.
Vanaf de 7e was de grote warmte volledig verdwenen: op die dag bereikte het maximum slechts 16,6 °C in Ukkel, na 33,9 °C 5 dagen eerder ! De rest van de maand augustus bleven de temperaturen meestal in de buurt van het langjarig gemiddelde schommelen, met nog enkele keren een warmere dag. Af en toe koelde het 's nachts al wel eens meer af, zo bereikte het minimum op de 14e 1,2 °C in Elsenborn en 3,0 °C in Gouvy (polaire zeelucht, brede opklaringen), op de 20e was het minimum in Elsenborn en Gouvy respectievelijk 1,7 °C en 3,1 °C en op de 21e 2,5 °C en 4,2 °C.

Uit onderstaande tabel blijkt dat de warmte zich deze zomer voornamelijk concentreerde in de laatste decade van juli en de eerste dagen van augustus, hoewel het ook tussen 10 en 20 juli al behoorlijk warm was.

 Tabel 1: gemiddelde temperatuur per decade (in  °C)

4 augustus in Dworp: vrij zonnige zondag met vorming van stapelwolken in de loop van de dag
Foto : Koen Vandenbussche

2.    Aantal zomer- en hittedagen

Te Ukkel waren er 27 zomerse dagen (Max >= 25 °C) (ref. periode 1981-2010: 22,9 dagen) waarvan 5 hittedagen (Max >=30 °C) (ref. periode 1981-2010: 3,9 dagen).
Juni telde 4 zomerse dagen, juli 17 en augustus 6. Van 21 tot en met 27 juli werd het iedere dag meer dan 25 °C in Ukkel en op 21, 22 en 23 juli bereikten we ook meer dan 30 °C zodat we kunnen spreken van een hittegolf tussen 21 en 27 juli (we spreken van een hittegolf wanneer de maximumtemperatuur gedurende minstens 5 opeenvolgende dagen 25 °C bereikt, bovendien moet het op 3 van die dagen meer dan 30 °C worden). De hoogste temperatuur tijdens de hittegolf was te Ukkel 32,4 °C, gemeten op 22 juli, op diezelfde dag was het maximum 33,8 °C in Kleine Brogel, Tienen en Hastière.
De vorige hittegolf dateert uit juli 2010 en duurde 8 dagen (van 7 tot en met 14 juli), daarvoor moeten we terugkeren naar juli 2006, toen werd het van 15 tot en met 30 juli iedere dag meer dan 25 °C in Ukkel, die hittegolf kende 7 hittedagen met een maximum van 36,2 °C op 19 juli 2006.

Na wat minder warme dagen eind juli werd het begin augustus opnieuw heet: de eerste 2 dagen van de maand verliepen tropisch op de meeste plaatsen in het land, in Ukkel werd 33,9 °C gehaald op 2 augustus, in Kleine Brogel 36,5 °C en in Koersel 37,3 °C. 2 augustus was op verschillende plaatsen de warmste dag van de zomer, aan de kust was dat 1 augustus met een maximum van 31,6 °C in Koksijde en 31,4 °C in Middelkerke.

In het meetstation van Kleine Brogel noteerde men gedurende de zomer in totaal 37 zomerse dagen en 9 hittedagen. De zomerse dagen waren daar als volgt verdeeld over de verschillende maanden: 7 in juni, 17 in juli en 13 in augustus.

In onderstaande tabel vinden we voor een aantal plaatsen het aantal zomer- en het aantal hittedagen in de afgelopen zomer terug, alsook het hoogste maximum en de datum waarop het werd gemeten. 

 Tabel 2: aantal zomer- en hittedagen, absoluut maximum van de zomer, datum absoluut maximum 

3.    De neerslag

Te Ukkel viel in de afgelopen zomer in totaal 169,2 mm neerslag (gemiddeld: 224,6 mm). De zomer was hiermee nog net normaal droog. Alle maanden waren wat droger dan gemiddeld, juli was de natste en augustus de droogste zomermaand in Ukkel.
Het relatief weinig belangrijk neerslagtekort in Ukkel was niet representatief voor alle streken, in sommige regio's viel aanzienlijk minder neerslag dan gemiddeld. Zo viel in Ransberg (Kortenaken) over de 3 zomermaanden in totaal 117,9 mm, juli en augustus gaven hier samen amper 64 mm, minder dan de helft dan wat er gemiddeld wordt gemeten over deze 2 maanden. Voor Ransberg was het duo juli/augustus nooit eerder zo droog sinds de oprichting van dit station 40 jaar geleden.
Ook aan de kust in Middelkerke was het met 102,3 mm zomerneerslag heel wat droger dan gemiddeld, augustus leverde hier amper 14,5 mm op.

 Tabel 3: neerslaghoeveelheid per decade te Ukkel (in mm of l/m²)

Juni startte met droog en zonnig weer, er viel geen neerslag tot en met de 12e. Het was de 5e keer sinds 1901 dat er te Ukkel geen neerslag werd gemeten in de eerste junidecade. Nadien werd het weer een stuk wisselvalliger: in de loop van de tweede junidecade passeerden eerst enkele storingen met nog niet al te veel neerslag, maar het is vooral aan het einde van de tweede decade wanneer wij ons in zeer warme vochtige lucht bevonden dat er zich onweersbuien ontwikkelden die aanleiding gaven tot plaatselijk belangrijke neerslagsommen. Vooral op de 20e werden in de buurt van het koufront lokaal zeer hoge neerslaghoeveelheden gemeten: 51,4 mm in Chièvres en 56 mm in Elsenborn, de meest opmerkelijke daghoeveelheid was echter deze van Quévy-le-petit (Quévy, nabij de Franse grens, in de provincie Henegouwen) met 98,6 mm. Op een aantal plaatsen gaf de zware regenval aanleiding tot wateroverlast.
De laatste junidecade en de eerste dagen van juli bleef het wisselvallig en geregeld viel nog neerslag, maar grote hoeveelheden bleven uit.
Tussen 6 en 22 juli bleef het op de meeste plaatsen in het land zo goed als droog, dit veranderde in de laatste 10 dagen van juli: op de 22e zorgde een thermische vore lokaal al voor flinke onweersbuien, vooral in de oostelijke landshelft, nadien breidde de onweersdreiging zich ook uit over de andere streken.
De meest 'belangrijke' onweersdag (lees: onweer en belangrijke neerslagsommen op de meeste plaatsen) van de afgelopen zomer beleefden we op 27 juli: op die dag kregen we 2 onweerszones te verwerken, één in de ochtend en voormiddag en een tweede 's avonds. In de ochtend trok een zeer actieve onweerachtige buienlijn van zuidwest naar noordoost over het land, gepaard gaande met lokale hagel en felle rukwinden, op de meeste plaatsen gaf dit 15 tot 20 mm neerslag, wij bevonden ons toen nog in zeer warme vochtige lucht. Na de passage van dit eerste onweersgebied bleef het erg warm en vochtig weer.  's Avonds trokken dan opnieuw onweersbuien over het land, verbonden met een koufront. De combinatie van 2 onweerszones binnen 24 uur resulteerde in vrij belangrijke dagsommen: In Ukkel viel op 27 juli in totaal 37,8 mm neerslag, ongeveer de helft van een normale maandsom. Op andere plaatsen in het land viel nog meer neerslag: zo noteerde men in Essen 51 mm, in Deurne 50 mm en in Anvaing 49,4 mm. In Melle viel zelfs 63 mm neerslag.
Ook de laatste dagen van juli bleef het niet droog: op de 29e trok 's avonds nog een buienlijn over, met lokaal intense neerslag en onweer.
Het onweerachtig karakter van het weer in de laatste 10 dagen van juli zorgde ervoor dat deze decade de natste werd van de afgelopen zomer (zie tabel 3 hierboven).

In de maand augustus waren de neerslaghoeveelheden in de meeste streken aan de lage kant tot soms zeer laag, toch waren er ook enkele dagen met regen van betekenis, maar lang niet overal. Zo bereikte ons in de nacht van 6 op 7 augustus een regenzone uit het zuiden , deze storing bleef golven over onze streken op de 7e en gaf in een deel van het land toch redelijk wat neerslag: in Ukkel viel 19,8 mm, in Deurne 18 mm en in Chièvres 23 mm, maar op andere plaatsen viel dan weer veel minder regen. Ook op de 24e vielen lokaal vrij grote neerslagsommen, zo bereikte het dagtotaal in Beitem 35,6 mm, in andere streken bleef het dan weer veel droger. Gedurende de laatste week van de zomer bleef het vrijwel overal praktisch droog.

In onderstaande tabel vinden we voor enkele plaatsen in het land het neerslagtotaal per zomermaand terug alsook het totaal voor de hele zomer.

Tabel 4: neerslaghoeveelheden gedurende de zomer (in mm of l/m²)

Het aantal neerslagdagen in de zomer bedroeg 28 te Ukkel (gemiddeld: 44) en was hiermee uitzonderlijk laag. Om een lager aantal dagen aan te treffen, moeten we terugkeren naar de zomer van 1989, toen viel op slechts 26 dagen neerslag te Ukkel. Sinds 1901 was het aantal neerslagdagen te Brussel-Ukkel slechts 2 keer lager dan dit jaar, naast de zomer van 1989 was ook de neerslagfrequentie in de zomer van 1976 erg laag met slechts 23 neerslagdagen.

De verdeling van het aantal neerslagdagen over de verschillende zomermaanden was als volgt: juni telde er 12, juli 8 en augustus 8. De langste periode zonder neerslag kregen we te Ukkel van 4 tot en met 22 juli (19 opeenvolgende dagen). In juni hadden we ook al een periode van 12 opeenvolgende dagen zonder neerslag van 1 tot en met 12 juni. De helft van het aantal neerslagdagen concentreerde zich in de wisselvallige en vrij frisse periode tussen 11 juni en 5 juli.
Ook elders in het land was het aantal neerslagdagen laag: In Middelkerke bedroeg dat aantal in juni, juli en augustus respectievelijk 13, 9 en 6; in Ransberg was dat 13, 7 en 9 en in Lichtervelde 16, 7 en 9.

5 augustus: arcuswolk aan de voorzijde van een onweerszone aan de kust 
De ondergaande zon maakte het fenomeen des te opmerkelijker
Foto : Manon Geerts

4.    Zonneschijnduur

1 augustus: zeer zonnige en warme dag, op de meeste plaatsen stegen de temperaturen tot
meer dan 30 °C, foto genomen tussen Montenau en Amel (Amblève), in de Oostkantons

De zomer 2013 was wat warmer, wat droger en wat zonniger dan gemiddeld maar kende geen echte uitschieters. We onthouden vooral de hittegolf in de laatste 10 dagen van juli, het zeer zonnig karakter van de maand juli en het zeer laag aantal neerslagdagen over de ganse zomer.  

 {jumi [staticfiles/climatology/comp_season_nl.php][2013][ETE][85][115]}

Juni 2013 :

{jumi [staticfiles/climatology/animation_synoptic.php][2013][06]}

{jumi [staticfiles/climatology/animation_850.php][2013][06]}

Zie ook : Waarnemingen juni 2013

Juli 2013 :

{jumi [staticfiles/climatology/animation_synoptic.php][2013][07]}

{jumi [staticfiles/climatology/animation_850.php][2013][07]}

Zie ook : Waarnemingen juli 2013

Augustus 2013 :

{jumi [staticfiles/climatology/animation_synoptic.php][2013][08]}

{jumi [staticfiles/climatology/animation_850.php][2013][08]}

Zie ook : Waarnemingen augustus 2013

Met de medewerking van Koen Vandenbussche.