30 en 31 maart 2021 : warmterecords!
Op 30 en vooral op 31 maart werden recordtemperaturen voor de maand maart geregistreerd. In Ukkel steeg de temperatuur tot 23,9°C, een nieuw absoluut maandrecord voor maart sinds 1833 (start van de temperatuurmetingen in Brussel-Ukkel). Het vorig record was 22,7°C en werd gemeten op 29 maart 1968. Elders in het land werden nog hogere temperaturen gemeten, de hoogste temperatuur werd bereikt in Koersel met 26,8°C. Nooit eerder werd in ons land een hogere temperatuur gemeten in maart.
ONTWIKKELING VAN EEN UITZONDERLIJK WARME PERIODE
Maart 2021 stelde op thermisch vlak niet veel voor in ons land tot de 28e. We kenden een afwisseling van vrij zachte en vrij frisse periodes.
Op 23 en 24 maart was het vrij zacht, met zonnig weer onder invloed van een hogedrukgebied dat zich verplaatste van Frankrijk naar Zwitserland, Oostenrijk en het zuiden van Duitsland. Nadien brachten storingen ons een meer gematigd en frisser weerbeeld.
In de nacht van 26 op 27 maart duwde een uitloper van het Azorenhogedrukgebied een koufront over onze streken, wat in eerste instantie niet veel goeds beloofde op vlak van de temperaturen. Op 27 maart bevonden wij ons achter een storing, met 's morgens cumulus fractus die snel overging in meer ontwikkelde cumuli terwijl de laatste frontale bewolking over het oosten ons land verliet. Er ontstonden enkele buien (met sneeuw (!) op de Hoogten), maar nadien stabiliseerde de atmosfeer. De cumuli bereikten nog slechts het stadium van mediocris (over het westen zelfs humilis) en de opklaringen breidden zich uit. Met een goed doorstaande wind en temperaturen die 5°C à 6°C bereikten in Hoog-België tot 10°C à 11°C in de lage streken was het koudegevoel zeker aanwezig.
Op 28 maart breidde de anticycloon zijn invloed over onze streken uit, maar het is vooral belangrijk op te merken dat een kleine kern zich verplaatst van het zuidwesten van Frankrijk naar Zwitserland waardoor de wind uit de oosthoek gaat waaien in de streek van Bordeaux, Biarritz en Pau. De warme lucht in het zuidwesten van Frankrijk zorgde ervoor dat de maxima lokaal 23°C à 24°C haalden.
Bij ons waaide het behoorlijk uit het zuidwesten en is de lucht nog erg 'maritiem', maar reeds zachter dan de dag voordien, met maxima tot 13°C à 14°C in Laag- en Midden-België en 11°C à 12°C in Hoog-België. Het weer was vrij mooi, maar soms waren er ook uitgestrekte altocumulusvelden. Op het einde van de dag verschijnt er cirrus en cirrostratus. Overdag vormden zich cumuli maar enkel tot het stadium humilis, waarbij ze de neiging hadden om af te vlakken naar stratocumulus. De meeste zon was te vinden in het zuidoosten, het minst zonnig was het over het noordwesten.
29 maart
De anticycloon verloor aan kracht, maar bleef toch een groot deel van het continent en het Middellandse Zeegebied beïnvloeden, en was zo gesitueerd dat tropiche lucht rechtstreeks het westen van Frankrijk kon bereiken.
Bij ons verhinderde een zuidwestenwind nog dat de temperaturen recordwaarden konden bereiken, maar in het zuidwesten van Frankrijk zorgden oostenwinden dat Middellandse zeelucht die aanvankelijk nog vochtig was uitdroogde over het zuiden van Frankrijk en een klein pseudo-föhn effect onderging voordat deze lucht het zuidwesten van Frankrijk bereikte. Het ging uiteraard niet om een föhn effect zoals in de Pyreneeën, maar de temperaturen bereikten wel zeer hoge waarden: 27,4°C in Biscarosse, 26,8°C in Cazaux en 26,4°C in Biarritz. Op sommige plaatsen daalde de relatieve luchtvochtigheid tot net boven 20%.
In België is het weer zeer mooi met soms wat cirrusbewolking. De temperaturen bereikten al hoge waarden zonder dat we reeds van extremen konden spreken. Meestal bereikten we 19°C tot 21°C in Laag- en Midden-België en rond 18°C op de Hoogten. Het hoogste maximum was voor Koersel met 22,2°C.
's Avonds was de lucht zacht en zeer droog op enkele tientallen meter boven de grond. Over Bevekom werd op het einde van de avond 17,2°C gemeten op 197 meter hoogte, dus op ongeveer 70 meter boven de grond. Dit had een belangrijk gevolg voor de minima voor de daaropvolgende nacht.
Op 30 maart lagen de minima tussen 1°C en 10°C in Laag- en Midden-België, en er waren soms grote temperatuursverschillen op plaatsen die slechts enkele kilometer van elkaar liggen. Op het plateau van Bevekom was het minimum 10,1°C terwijl in de vallei van de Mélin, op 4 km van Bevekom, het minimum 0,8°C was. Om 8 uur 's morgens werd het verschil nog groter met 11,9°C in Bevekom en 1,1°C in Mélin. Om 10 uur was de situatie al omgekeerd, met 13,3°C in Bevekom en 13,9°C in Mélin.
Elders in het land onthouden we de minima van Elsenborn met -2,8°C, Bièvre met -1,1°C, Buzenol met -0,5°C en Gouvy met -0,4°C.
Overdag positioneerde de anticycloon waarvan de kern zich over het centrum van Duitsland lag, zodanig dat rechtstreeks tropische lucht over onze streken werd aangevoerd. Het is zonnig weer, met soms wat cirrusbewolking, soms castellanus. De temperaturen bereikten zeer hoge waarden met maxima tussen 22°C en 24°C op vele plaatsen en tussen 20°C en 21°C in de hoogste delen van het land. Indien we de nieuwe referentieperiode beschouwen (1991-2020), zijn de waargenomen maxima in veel gevallen hoger dan de tot nu toe hoogste geregistreerde waarden in de derde decade van maart tijdens deze dertigjarige periode. De warmste dag in de derde decade van maart in de periode 1991-2020 was over het algemeen 31 maart 2014.
Hieronder vinden we de maxima terug van 30 maart 2021 en vergelijken we deze met de maxima van 31 maart 2014 (+ waarde van een andere datum wanneer nog een hogere waarde werd waargenomen).
Bièrset : 23,3°C (22,2°C op 31/03/2014)
Spa : 21,9°C (20,8°C op 31/03/2014)
Mont-Rigi : 20,8°C (19,8°C op 31/03/2014)
Elsenborn : 21,3°C (20,2°C op 31/03/2014)
Saint-Hubert : 20,2°C (18,7°C op 31/03/2014)
Buzenol : 22,1°C (20,3°C op 31/03/2014 maar 20,5°C op 30 en 31/03/2017)
Luxemburg (LU) : 22,5°C (20,4°C op 31/03/2014)
Florennes : 23,2°C (21,1°C op 31/03/2014 maar 22,0°C op 29/03/1998)
Dourbes : 24,0°C om 17 uur (22,6°C op 31/03/2014)
Beauvechain : 21,8°C (21,5°C op 31/03/2014 maar 22,1°C op 30/03/2017)
Ukkel : 23,9°C (21,9°C op 31/03/2014)
Zaventem : 22,2°C (21,8°C op 31/03/2014)
Gosselies : 23,8°C (22,0°C op 31/03/2014 maar 22,2°C le 29/03/1998)
Chièvres : 23,6°C (21,6°C op 31/03/2014 zoals ook op 30/03/2017)
Rijsel (FR) : 24,0°C (21,5°C op 31/03/2014 maar 22,2°C op 30/03/2017)
Duinkerke (FR) : 22,9°C (16,8°C op 31/03/2014 maar 22,7°C op 30/03/2017)
Middelkerke : 22,6°C (18,0°C op 31/03/2014 maar 21,5°C op 30/03/2017)
Beitem : 22,9°C (21,0°C op 31/03/2014 maar 21,9°C op 30/03/2017)
Kruishoutem : 24,2°C (22,5°C op 31/03/2014 maar 23,0°C op 30/03/2017)
Semmerzake : 22,7°C (22,3°C op 31/03/2014)
Stabroek : 23,0°C (22,8°C op 31/03/2014)
Deurne : 22,8°C (21,4°C maar 22,5°C op 30/03/2017)
St-Kat.-Waver : 23,9°C (22,8°C op 31/03/2014)
Gorsem : 22,8°C (22,0°C op 31/03/2014 maar 22,6°C op 30/03/2017)
Koersel : 25,2°C (23,4°C op 31/03/2014 maar 23,7°C op 31/03/2017)
Kleine Brogel : 23,2°C (22,2°C op 31/03/2014 maar 23,3°C op 24/03/2003)
Maastricht (NL) : 23,1°C (21,5°C op 31/03/2014 maar 23,0°C op 31/03/2017)
Behalve voor Bevekom en Kleine Brogel werden alle records van deze dertigjarige serie verbroken.
Sommige stations beschikken over een veel langere serie, lang genoeg om ook te vergelijken met de zeer warme dag 29 maart 1968, die lange tijd DE warmste maartdag is geweest. Hieronder vergelijken we 30 maart 2021 met 29 maart 1968:
Ukkel : 23,9°C (23,0°C op 29/03/1968)
Bevekom : 21,8°C (23,7°C op 29/03/1968)
Angleur : 25,2°C (25,8°C op 29/03/1968)
Bièrset : 23,3°C (24,4°C op 29/03/1968)
Maastricht (NL) : 23,1°C (23,4°C op 29/03/1968)
Dourbes : 24,0°C om 17 uur (22,7°C op 29/03/1968)
Saint-Hubert : 20,2°C (20,1°C op 28 en 29/03/1968)
Kleine Brogel : 23,2°C (24,8°C op 29/03/1968)
Deurne : 22,8°C (23,8°C op 29/03/1968)
Chièvres : 23,6°C (22,1°C op 29/03/1968)
Beitem : 22,9°C (22,6°C op 29/03/1968)
Coxyde : 22,9°C (22,6°C op 29/03/1968)
Andere stations zijn zeer vergelijkbaar :
Mont-Rigi : 20,8°C (20,2°C in Baraque Michel op 29/03/1968)
Zeebrugge (haven) : 19,3°C (20,5°C in Oostende (pier van de haven) op 29/03/1968)
Naast de vroegtijdige warmte merken we ook op dat de lucht extreem droog was. In Dourbes daalde de relatieve vochtigheid om 17 uur tot 14% (temperatuur van 24,0°C met een dauwpunt van -5,4°C).
Nog een paar zeer lage waarden van de relatieve luchtvochtigheid:
Elsenborn : 14% om 18 en 19 uur
Mont-Rigi : 15% om 16 uur
Spa : 16% om 19 uur
Florennes : 17% om 19 uur
Gosselies : 17% om 15,17 en 18 uur
Omwille van de zeer droge lucht kenden we ook zeer grote verschillen tussen de minimum- en maximumtemperaturen op sommige plaatsen:
Koersel : 0,8°C / 25,2°C (verschil = 24,4°C)
Bièvre: –1,1°C / 23,1°C (verschil = 24,2°C)
Elsenborn : –2,8°C / 21,3°C (verschil = 24,1°C)
Genk : 0,5°C / 24,4°C (verschil = 23,9°C)
Gouvy: –0,4°C / 22,2°C (verschil = 22,6°C)
Buzenol : – 0,5°C / 22,1°C (verschil = 22,6°C)
31 maart gaat opnieuw van start met een grote temperatuursverschillen, soms over zeer korte afstand. Over het algemeen was het wel minder fris dan de dag voordien. De verschillen waren opnieuw zeer groot in de omgeving van Bevekom met een minimum in Bevekom van 12,1°C en in Mélin van 3,3°C.
Overdag is het bijzonder zonnig met een bijna heldere lucht. Enkel op het einde van de dag zien we wat cirrus verschijnen aan de westelijke horizon. Aan de kust is de cirrusbewolking reeds heel de namiddag aanwezig, 's avonds gevolgd door altocumulus. Over het oosten van het land was het de ganse dag helder.
De temperaturen zijn over het algemeen nog iets hoger dan de dag voordien. We hernemen dezelfde vergelijkende tabel, ditmaal met de temperaturen van 31 maart 2021:
Bièrset : 23,2°C (22,2°C op 31/03/2014)
Spa : 23,1°C (20,8C op 31/03/2014)
Mont-Rigi : 22,0°C (19,8°C op 31/03/2014)
Elsenborn : 22,2°C (20,2°C op 31/03/2014)
Saint-Hubert : 21,6°C (18,7°C op 31/03/2014)
Buzenol : 23,4°C (20,3°C op 31/03/2014 maar 20,5°C op 30 en 31/03/2017)
Luxemburg (LU) : 23,5°C (20,4°C op 31/03/2014)
Florennes : 23,3°C (21,1°C op 31/03/2014 maar 22,0°C op 29/03/1998)
Dourbes : 25,3°C om 15 uur (22,6°C op 31/03/2014)
Beauvechain : 24,1°C (21,5°C op 31/03/2014 maar 22,1°C op 30/03/2017)
Ukkel : 23,9°C (21,9°C op 31/03/2014)
Zaventem : 24,1°C (21,8°C op 31/03/2014)
Gosselies : 23,9°C (22,0°C op 31/03/2014 maar 22,2°C op 29/03/1998)
Chièvres : 24,2°C (21,6°C op 31/03/2014 net als op 30/03/2017)
Rijsel (FR) : 24,8°C (21,5°C op 31/03/2014 maar 22,2°C op 30/03/2017)
Duinkerke (FR) : 24,0°C (16,8°C op 31/03/2014 maar 22,7°C op 30/03/2017)
Middelkerke : 23,7°C (18,0°C op 31/03/2014 maar 21,5°C op 30/03/2017)
Beitem : 24,4°C (21,0°C op 31/03/2014 maar 21,9°C op 30/03/2017)
Kruishoutem : 25.1°C (22,5°C op 31/03/2014 maar 23,0°C le 30/03/2017)
Semmerzake : 24,3°C (22,3°C op 31/03/2014)
Stabroek : 24,2°C (22,8°C op 31/03/2014)
Deurne : 24,6°C (21,4°C maar 22,5°C op 30/03/2017)
St-Kat.-Waver : 24,8°C (22,8°C op 31/03/2014)
Koersel : 26,8°C (23,4°C op 31/03/2014 maar 23,7°C op 31/03/2017)
Kleine Brogel : 25,4°C (22,2°C op 31/03/2014 maar 23,3°C op 24/03/2003)
Maastricht (NL) : 24,2°C (21,5°C op 31/03/2014 maar 23,0°C op 31/03/2017)
En voor de stations die over een lange serie waarnemingen beschikken, de vergelijking tussen 31 maart 2021 en 29 maart 1968 :
Ukkel : 23,9°C (23,0°C op 29/03/1968)
Bevekom : 24,1°C (23,7°C op 29/03/1968)
Angleur : 25,5°C (15 uur) (25,8°C op 29/03/1968)
Bièrset : 23,2°C (24,4°C op 29/03/1968)
Maastricht (NL) : 24,2°C (23,4°C op 29/03/1968)
Dourbes : 25,3°C om 15 uur (22,7°C op 29/03/1968)
Saint-Hubert : 21,6 (20,1°C op 28 en 29/03/1968)
Kleine Brogel : 25,4°C (24,8°C op 29/03/1968)
Deurne : 24,6°C (23,8°C op 29/03/1968)
Chièvres : 24,2°C (22,1°C op 29/03/1968)
Beitem : 24,4°C (22,6°C op 29/03/1968)
Koksijde : 23,9°C (22,6°C op 29/03/1968)
Andere stations zijn zeer vergelijkbaar :
Mont-Rigi : 22,0°C (20,2°C in Baraque Michel op 29/03/1968)
Zeebrugge (haven) : 19,2°C (20,5°C in Oostende (pier van de haven) op 29/03/1968)
Op 31 maart werden overal nieuwe records gevestigd voor de maximumtemperatuur, ook in de stations die over een langere waarnemingsreeks beschikken, behalve in Bièrset waar het record van 29 maart 1968 standhoudt.
De lucht was ook opnieuw bijzonder droog, zij het iets minder dan de dag voordien. Hier en daar werd nog een luchtvochtigheid gemeten van lager dan 20%, zoals bijvoorbeeld in Deurne met 19% om 15 uur. Deze ietwat minder droge lucht had te maken met het feit dat de zwakke wind uit het westen waaide en niet meer uit het zuiden, hoewel dit geen significante veranderingen met zich meebracht - ons land bevond zich nog steeds in zeer warme lucht.
's Avonds bleef het lange tijd warm in het centrum van de grote steden, maar ook op de plateau's. Om 20 uur bijvoorbeeld was het nog 21,9°C in Deurne (Antwerpen), 21,1°C in Sint-Pieters-Woluwe (Brussel) maar ook 20,7°C op het plateau van Bevekom. Op datzelfde ogenblik was het in de vallei van Mélin (niet ver van Bevekom gelegen) al afgekoeld tot 16,2°C. 3 uur later was het daar al afgekoeld tot 9,0°C (terwijl het in Bevekom nog 19,1°C was).
Besluit
Het hogedrukgebied dat voor zonnig en zeer warm zorgde, verzwakte over het Europese continent terwijl een nieuwe anticycloon, veel krachtiger en gesitueerd over het noorden van de Atlantische Oceaan, klaarlag om het roer over te nemen. Tijdens de nacht van 31 maart op 1 april trachtte een kern van de 'oude' anticylcoon nog weerwerk te bieden boven Zwitserland, maar vanaf de ochtend van 1 april werd een uitloper van het 'nieuw' hogedrukgebied belangrijker voor onze streken waarbij de wind uit het noorden waaide.
Over het centrum, oosten en zuiden van het land had dit aanvankelijk slechts een beperkte invloed op de temperaturen omdat in eerste instantie nog warme lucht over ons land werd aangevoerd (warme lucht die in een groot deel van Europa aanwezig was). Maar de invloed van de Noordzee was reeds aanwezig, de vochtigheid lag al hoger zodat de temperaturen geen recordwaarden meer bereikten. Over het uiterste westen van het land was het gevoelig frisser dan de dagen voordienn met om 14 uur amper 9°C aan de kust en een kleine 11°C in de streek van Brugge. Met het koufront aan onze voordeur zou de warme lucht ons land verlaten aan het einde van de dag.
Wat kunnen we nu besluiten over deze vroegtijdige (bijna) zomerse episode? Op zich is het niet ongewoon dat we een plotse aanvoer van droge en reeds warme lucht krijgen in de lente. Of het nu in maart of in april is, periodes van 2 tot 3 dagen met zonnig en behoorlijk warm weer maken zijn klassiek voor de lente net als plotse koude periodes van enkele dagen die eveneens voorkomen.
Wat wel abnormaal is, is de intensiteit van deze fenomenen de voorbije jaren, met regelmatig decaderecords (zelfs maandrecords) die gebroken worden. Dit kunnen we in verband brengen met de klimaatopwarming. Naast het feit dat de gemiddelde luchttemperaturen toenemen, is er ook een toename in de frequentie waarmee extremen voorkomen.
We kunnen bijna zeggen dat de gemiddelde temperatuur sinds de jaren '60 is toegenomen met zo'n 2°C in onze streken terwijl de hitte-extremen met zo'n 3°C zijn toegenomen en de koude-extremen met 1°C. Uiteraard moeten we dit relativeren en zouden we over exacte en statistisch betrouwbare cijfers moeten beschikken om de impact van de klimaatverandering op temperatuurextremen kunnen bestuderen. We zien uiteraard wel dat we tijdens warme periodes geregeld bijzonder hoge temperaturen noteren de laatste jaren; koude periodes worden zeldzamer, maar minder dan we zouden gedacht hebben, we kunnen dus wel degelijk nog koude periodes krijgen...
Voor de neerslag, de wind en de onweders is de evolutie nog ingewikkelder.
Bedankt aan Robert Vilmos voor het schrijven van dit artikel
