Lente 2013

De lente van 2013 was in Ukkel zeer uitzonderlijk koud en nogal somber. Het neerslagtotaal  en het aantal neerslagdagen waren normaal.

1. De temperatuur

De afgelopen lente was te Ukkel zeer uitzonderlijk koud: de gemiddelde temperatuur bedroeg 7,7 °C (ref. periode 1981-2010: 10,1 °C) Het was de koudste lente in 43 jaar, in 1970 bedroeg het gemiddelde van de lente 7,6 °C. Sinds 1901 zijn er slechts 4 lente's kouder geweest dan deze van dit jaar: naast 1970 ook nog de jaren 1917 (met 7,5 °C), 1955 (7,6 °C) en 1962 (7,2 °C).
Beschouwen we echter de periode sinds het begin van de waarnemingen in 1833, dan stellen we vast dat er in Brussel-Ukkel nog 30 lente's kouder geweest dan deze van 2013, 26 daarvan kwamen voor tussen 1833 en 1900. De koudste lente dateert uit 1837 met een gemiddelde temperatuur van amper 4,9 °C. Het gemiddelde van de afgelopen lente valt des te meer op omdat we in de loop van de 20e eeuw een opwarming kregen in België, ook van de voorjaarsmaanden. In de 19e eeuw zou de afgelopen lente helemaal niet opgevallen zijn.

Zowel de eerste als de laatste lentemaand van 2013 waren koud, april was thermisch vrijwel normaal.  

Maart was een zeer koude maand: de gemiddelde temperatuur bedroeg te Ukkel slechts 3,0 °C (ref. periode 1981-2010). Het begin van de lente verliep nochtans zacht, op 4 en 5 maart werd geleidelijk aan warme tropische lucht aangevoerd, op 6 maart bereikten we zelfs maxima in het binnenland van 18 °C à 19 °C: op de 6e bedroeg het maximum 19,5 °C in Stabroek en 19,1 °C in Ukkel en Angleur. Ook in de hogere delen van het land was het zeer zacht, met 16,0 °C in Gouvy en 16,2 °C in Elsenborn.
Vanaf 9 maart werd het koud voor de tijd van het jaar. De koude periode hield min of meer aan tot rond 9 april. De gemiddelde temperatuur over de periode 11 maart - 10 april (31 opeenvolgende dagen) bedroeg amper 2,3 °C in Ukkel (ref. periode 1981-2010: 7,3 °C), de laagste waarde sinds tenminste 1901, bovendien lag het gemiddelde over deze 3 opeenvolgende decades sinds 1901 slechts 3 keer onder 4 °C: in 1917, 1922 en 1958 met respectievelijk 3,3 °C; 3,2 °C en 3,9 °C.
Gedurende de maand maart lag er meestal een lagedrukgebied in de buurt van de Azoren, terwijl tussen Ijsland en de Noordpool de luchtdruk hoog was, een omgekeerde luchtdrukverdeling dus ten opzichte van wat we 'normaal gesproken' hebben. Als gevolg hiervan werd met een oostelijke stroming aanhoudend continentale lucht uit Siberië en Oost-Europa over onze streken aangevoerd, wat de bijzonder lage temperaturen verklaart. 
Ook in de eerste dagen van april was het nog steeds erg koud weer: door de hardnekkige bewolking op 5 april kregen we een bijzonder koude dag, in Ukkel bereikte het maximum slechts 3,9 °C. Ook 's nachts was het nog koud, op 7 april bereikte het minimum in Middelkerke -4,9 °C, een bijzonder lage waarde voor de kuststreek in deze tijd van het jaar.
Aan het einde van de eerste aprildecade kwamen wij in zachtere gestoorde lucht terecht, zowel 's nachts als overdag werd het geleidelijk aan zachter. Op de 14e april bereikte ons tijdelijk zeer zachte lucht, voor het eerst dit jaar bereikten we meer dan 20 °C en dit in praktisch het ganse land. In Ukkel haalde het maximum 23,3 °C, maar ook aan de kust was dit zo (opmerkelijk is dat in Middelkerke 23,1 °C werd gemeten, terwijl het minimum er precies een week eerder -4,9 °C bedroeg); in Hoog-België werden waarden bereikt tot 20,2 °C in Saint-Hubert en 20,6 °C in Elsenborn. 
De echt zeer koude periode van maart-april was hiermee afgesloten, maar de weken nadien bleef het nogal 'thermisch wisselvallig' met een aantal keren relatief belangrijke temperatuurschommelingen in korte tijd (wat op zich niet zo ongewoon is in het voorjaar).
Op 17 april kregen we nogmaals een warme dag met 20 °C tot 23 °C op veel plaatsten, 's avonds en gedurende een deel van de daaropvolgende nacht bleef het nog lang warm met rond middernacht nog steeds zo'n 19 °C in Ukkel, pas in de late nacht bereikte ons frissere en drogere lucht en dit luidde een periode in met wat frisser weer. Het was wachten tot 25 april vooraleer we opnieuw een warmte-opstoot kregen en de warmste dag van de afgelopen lente beleefden met 26,1 °C in Angleur, 25,9 °C in Kleine Brogel en 24,2 °C in Ukkel, de kust bleef ditmaal iets achter met 19,5 °C in Middelkerke. De dag nadien was het terug gevoelig frisser met nog 13,8 °C in Ukkel maar in het westen van het land was het echt kil met op verschillende plaatsen geen 10 °C meer. In Beitem bijvoorbeeld was het maximum van 25 en 26 april respectievelijk 25,0 °C en 8,8 °C.
In de eerste decade van mei kregen we terug enkele warme dagen: op 5 mei konden de temperaturen op een aantal plaatsen al tot boven 20 °C stijgen, op 6 en 7 mei lukte dit praktisch overal in het binnenland met zelfs 25,6 °C in Kleine Brogel, aan de kust was het gevoelig frisser met slechts 13 °C tot 14 °C. De 8e maakten we de overgang mee naar een koeler weertype dat gedurende de rest van de maand mei aanhield. De temperaturen haalden hoogstens de seizoenswaarden maar op een aantal dagen bleven ze daar ver onder. Op 16, 17, 23 en 24 mei bereikten we in Ukkel geen 10 °C met maxima van respectievelijk 9,9 °C; 9,3 °C; 8,9 °C en 8,4 °C en dat is toch wel erg koud voor de tijd van het jaar. Vooral de 2 laatste waarden liggen in de buurt van de laagste ooit geregistreerd in Brussel-Ukkel in een derde meidecade.
In Mont Rigi kwam de temperatuur op 23 mei overdag niet  boven 4,7 °C uit. De daaropvolgende nacht kwamen er opklaringen en kon het flink afkoelen wat bijzonder lage minima opleverde op 24 mei: Mont Rigi -1,3 °C en Saint-Hubert -1,5 °C. In Ukkel bereikte het minimum 2,6 °C, zeer laag maar geen recordwaarde. Voor Saint-Hubert betekende het minimum van -1,5 °C wel een recordwaarde voor de derde decade van mei sinds het begin van de metingen daar in 1953.
De dag nadien, op 25 mei, was het opnieuw zeer fris 's ochtends met minima van -2,8 °C in Elsenborn, -1,0 °C in Mont Rigi en -0,6 °C in Saint-Hubert.
Het grootste deel van de laatste meidecade verliep erg fris en het hoeft dan ook niet te verwonderen dat de gemiddelde temperatuur van deze periode met 9,9 °C de laagste is sinds 1901 in Ukkel, het vorig record van koudste derde meidecade dateert uit 1962 met 10,1 °C (ref. periode 1981-2010 derde meidecade: 14,7 °C). Wat ook opvalt is dat de temperaturen globaal in de loop van de maand mei een dalende trend vertoonden dit jaar: de eerste decade was de warmste, de laatste de koelste (zie ook tabel 'gemiddelde temperatuur per decade' hieronder).
De maand mei als geheel was abnormaal koel met een gemiddelde temperatuur van 11,1 °C (ref. periode 1981-2010: 13,6 °C), om een koudere maand terug te vinden, moeten we teruggaan naar 1991 (gemiddeld: 10,4 °C). Nochtans was mei 1996 even koel dan mei 2013 en lag het gemiddelde van mei 2010 met 11,2 °C maar nipt hoger.

Tabel 1 : gemiddelde temperatuur per decade te Ukkel (in °C)

Ukkel	Eerste Decade	Tweede Decade	Derde Decade
Maart	6,9	1,5	0,9
April	4,5	12,1	10,4
Mei	13,2	10,4	9,9

 

2 Aantal vries- en winterdagen, aantal zomerse dagen

Het aantal vriesdagen (Min < 0 °C) tijdens de afgelopen lente bedroeg te Ukkel 24 (ref. periode 1981-2010: 7,5 dagen) en lag hiermee uitzonderlijk hoog : in maart waren er 18 vriesdagen, in april 6.
Meestal ging het om lichte nachtvorst, maar in de ochtend van 13 maart bereikte het minimum in Ukkel -10,1 °C, strenge vorst dus, zeer merkwaardig in de tweede decade van maart. De combinatie van een vers sneeuwdek, brede nachtelijke opklaringen, weinig wind en een continentale luchtsoort maakten dit mogelijk.
Bekijken we de spreiding van de vriesdagen over de maand, dan stellen we vast dat het 2 keer vroor in de eerste decade, 6 keer in de tweede en gedurende 10 (opeenvolgende) dagen in de derde decade. Bovendien bleef het ook in de eerste dagen van april nog lichtjes vriezen 's nachts zodat we in totaal 14 opeenvolgende vriesdagen hadden te Ukkel.
In het land vroor het lokaal zeer streng gedurende de tweede maartdecade: op 13 maart was het minimum van Koersel -15,3 °C, Gorsem -15,4 °C en Ciney -17,1 °C, en op 15 maart -17,9 °C in Elsenborn.

Er waren nog 2 winterdagen (Max < 0 °C) in Ukkel (ref. periode 1981-2010: 0,2 dagen), op 11 en 12 maart haalde het maximum respectievelijk -1,8 °C en -1,3 °C, bijzonder in de tweede decade van maart.
In de laatste decade van de maand kwamen geen winterdagen meer voor in het centrum van het land, maar toch lagen de maxima soms zeer laag, zo bedroeg het maximum te Ukkel op 23, 24 en 29 maart respectievelijk 2,0 °C; 1,2 °C en 1,9 °C. Op de Hoge Venen in Elsenborn (Butgenbach) bleef het in de maand maart nog 10 keer overdag vriezen.

Te Ukkel was er geen enkele zomerse dag (Max >= 25 °C) (ref. periode 1981-2010: 3,1 dagen) gedurende de lente: bijzonder is dit niet, sinds 1968 is het de 14e keer dat het gedurende de lente geen 25 °C werd in Ukkel.
In Kleine Brogel (Peer), in de Limburgse Kempen, telde de lente in totaal 3 zomerse dagen: 25 april, 6 en 7 mei gaven daar een maximum hoger dan 25 °C.

Tabel 2 : aantal vriesdagen, laagste minimum, datum laagste minimum gedurende de lente 2013

Plaats	Aantal Vriesdagen	Absoluut minimum	Datum abs min
Middelkerke	19	-5,3 °C	13/03/2013
Beitem	21	-8,5 °C	13/03/2013
Lichtervelde	24	-7,6 °C	13/03/2013
Ukkel	24	-10,1 °C	13/03/2013
Ransberg	26	-13,0 °C	13/03/2013
Kleine Brogel	23	-12,8 °C	13/03/2013

Voor Kleine Brogel en Middelkerke werd het aantal vriesdagen bepaald op basis van de minima gemeten in de periode 18 uur UTC - 6 uur UTC, voor de andere plaatsen op basis van de minima gemeten in de periode 8 uur LT - 8 uur LT

In april kregen we iets meer zon dan gemiddeld
Deze foto werd genomen in Sautin (Sivry-Rance), in de 'Bot van Henegouwen'
Foto : Cathérine Marique

3 De neerslag

Het neerslagtotaal van de afgelopen lente was in Ukkel normaal: er viel in totaal 222,5 mm neerslag (ref. periode 1981-2010 : 187,8 mm). 

Van de afzonderlijke maanden was april een droge met slechts 25,8 mm, maart was vrijwel normaal en mei was zeer uitzonderlijk nat met maar liefst 132,5 mm. Hiermee kwam deze maand mei in de top 5 van de natste meimaanden sinds 1833 in Brussel-Ukkel. Het record dateert uit 1965 met 145,6 mm, op de tweede plaats komt mei 1869 met 144,3 mm, gevolgd door de meimaanden van 1971 en 1984 met respectievelijk 133,1 mm en 133 mm.
Vooral de laatste decade van de lente heeft mei tot een kletsnatte maand gemaakt, in de laatste 11 dagen viel 77,9 mm in Ukkel, het was de tweede hoogste waarde voor een derde meidecade sinds 1901, het record dateert uit 1965 met 88,6 mm.

Deze lente kende ook een betrekkelijk droge periode: van 25 maart tot en met 6 mei (43 opeenvolgende dagen) viel slechts 28,6 mm neerslag te Ukkel.

Tabel 3 : neerslaghoeveelheid per decade te Ukkel (in mm of l/m²)

Ukkel	Eerste Decade	Tweede Decade	Derde Decade
Maart	16,7	31,3	16,2
April	13,9	6,7	5,2
Mei	23,2	31,4	77,9

Het aantal neerslagdagen was normaal en bedroeg te Ukkel 47 (ref. periode 1981-2010: 49 neerslagdagen): in april regende het op slechts 9 dagen, in mei viel neerslag op 21 dagen. De langste periode zonder neerslag kregen we in Ukkel van 29 maart tot en met 8 april, hetzij 11 opeenvolgende dagen. Daarentegen ging er van 11 tot en met 25 mei geen enkele dag voorbij zonder meetbare neerslag.

De neerslag was te Ukkel geheel of gedeeltelijk vergezeld van sneeuw gedurende 11 dagen (ref. periode 1981-2010: 4,4 sneeuwdagen). We moeten terugkeren naar 1995 om een hoger aantal sneeuwdagen aan te treffen, toen waren er 14. De sneeuwdagen deden zich dit jaar allemaal voor in de maand maart. Een paar keer kregen we te maken met sneeuwval van betekenis, ook in Laag- en Midden-België. Op 11 en 12 maart zorgde een storing voor belangrijke en langdurige sneeuwval in een groot deel van het land. In Ukkel bereikte de sneeuwdikte ongeveer 14 cm op 12 maart rond de middag. Door de nachtvorst en de zeer lage dagtemperaturen duurde het bovendien enkele dagen vooraleer het sneeuwdek volledig was afgesmolten.
Zo mogelijk nog opmerkelijker was de sneeuwval in de laatste decade van maart: in de nacht van 23 op 24 maart viel in een deel van het land opnieuw een relatief belangrijke hoeveelheid sneeuw, in Ukkel lag 's morgens 10 cm op de bodem, de dag nadien lag er nog steeds 7 cm 's morgens.
Op het plateau van de Hoge Venen lag sneeuw gedurende de ganse maand maart, de maximale dikte werd bereikt in Mont-Rigi (Waimes) met 22 cm op 1 maart.
Begin april lag er nog sneeuw op de Hoge Venen, maar er viel geen verse sneeuw bij.

Op 23 mei kwamen wij in zeer koude polaire lucht terecht waarbij de neerslag in de Hoge Ardennen geleidelijk aan een winters karakter kreeg, 's avonds kon zich plaatselijk een zeer dun sneeuwdek vormen (meestal boven 650 meter), dat op de 24e in de loop van de voormiddag terug helemaal verdween. Dat was bijvoorbeeld het geval in Mont Rigi, nabij Botrange. Het is merkwaardig dat er zich zo laat in het seizoen nog een dun sneeuwdek vormt op de Hoge Venen, maar uniek is het niet. Op 22 mei 1987 bijvoorbeeld werd een lichte sneeuwbedekking waargenomen in het 'Centre Nature de Botrange'.

18 mei 2013: een vrij zonnige namiddag in Mont Rigi (Waimes), op de Hoge Venen
Foto : Philippe Mievis 

Tabel 4: neerslaghoeveelheden gedurende de lente (in l/m²)

	Mrt	Apr	Mei	Lente
Koksijde	58,7	19,6	34,4	112,7
Beitem	68,5	21,7	88,9	179,1
Lichtervelde	71,9	28,6	82,1	182,6
Ukkel	64,2	25,8	132,5	222,5
Ransberg	36,0	23,2	125,5	184,7
Kleine Brogel	29,8	19,0	107,2	156,0

 

4 Zonneschijnduur

De totale zonneschijnduur bedroeg te Ukkel 385,7 uur (ref. periode 1981-2010: 464 uur) en was hiermee nog net normaal laag.
Om somberdere lente's terug te vinden, moeten we terugkeren naar 1998, 2000 en 2001 met respectievelijk 364 uur; 379,3 uur en 384,8 uur.
Van de afzonderlijke maanden was april net iets zonniger dan gemiddeld, maart en mei waren somberder dan gemiddeld maar enkel in de maand mei was het tekort aan zon abnormaal: in mei noteerde men 136,4 uur zon (ref. periode 1981-2010: 192 uur).
Een uitgesproken langdurige zonnige periode deed zich niet voor, de laatste decade van april en de eerste van mei vormden samen de zonnigste periode van de afgelopen lente (zie tabel hieronder).

Tabel 5 : zonneschijnduur per decade te Ukkel (in uren)

Ukkel	Eerste Decade	Tweede Decade	Derde Decade
Maart	26,7	16	39,8
April	52,1	52,1	62,6
Mei	69,6	20,2	46,6

27 mei 2013: zonnige dag in een vrij sombere periode
De foto werd genomen in het Koning Albertpark in Gent
Foto : Koen Vandenbussche

{jumi [staticfiles/climatology/comp_season_nl.php][2013][PRI][75][125]}

Maart 2013 :

Zie ook : Waarnemingen maart 2013

April 2013 :

Zie ook : Waarnemingen april 2013

Mei 2013 :

Zie ook : Waarnemingen mei 2013