Maart 2022: kurkdroog en bijzonder zonnig met winters slot

In de voorbije maand maart viel in Ukkel slechts 2,2 mm neerslag (ref. periode 1991-2020: 59,3 mm). Dit is het laagste neerslagtotaal voor een maand maart sinds het begin van de waarnemingen in 1833 in Brussel-Ukkel. Het vorig record dateert uit maart 1993 met 4,2 mm neerslag. Er waren slechts 4 neerslagdagen in Ukkel: de 11e, de 20e, de 30e en de 31e. Dit aantal was slechts 1 keer nog lager: in maart 1993 waren er 3 dagen met meetbare neerslag. 
In het hele land viel aanzienlijk minder neerslag dan gemiddeld, het tekort was wat minder uitgesproken in het uiterste zuiden van het land (Belgisch Lotharingen) en aan de kust. 
De extreem lage neerslagtotalen voor maart in verschillende streken van ons land kunnen verklaard worden doordat ons weer gedurende een groot deel van de maand gedomineerd werd door hogedrukgebieden. Slechts af en toe konden verzwakte storingen tot onze omgeving doordringen, zij produceerden over het algemeen dan ook slechts weinig neerslag, hooguit enkele millimeter. Dit was bijvoorbeeld het geval tussen de 11e en 16e: op de 11e trok een verzwakt koufront in de avond doorheen ons land, dit leverde 0,1 mm op in Ukkel, 0,2 mm in Melsbroek, 1,3 mm in Passendale en Bièvre. Ook de dagen nadien viel af en toe nog wat neerslag. Op de 15de zorgde een storing die van Centraal-Frankrijk naar Duitsland trok over de zuidoostelijke helft van ons land voor wat meer neerslag: in Saint-Hubert viel 12 mm, in Buzenol 11,6 mm, in Gouvy 9,6 mm. Over het centrum en westen viel weinig of geen neerslag. 
Op de 20e trok een koude put (lagedrukgebied, vooral in de hogere luchtlagen van de troposfeer, gevuld met koude lucht) van oost naar west doorheen ons land (de temperaturen lagen rond -6 °C op het drukniveau 850 hPa en rond -30 °C op 500 hPa) met enkele winterse buien die bijgevolg ook van oost naar west doorheen België trokken. In de ochtend lag op verschillende plaatsen in de Oostkantons en de Hoge Venen een dun sneeuwlaagje, nadien werd het plaatselijk en heel tijdelijk ook even wit in het centrum en westen van het land. De neerslaghoeveelheden bleven beperkt met in Ukkel bijvoorbeeld slechts 1,5 mm neerslag. 
Tijdens de laatste dagen van de maand werd het weer opnieuw meer verstoord, op de 29e  en 30e bracht een storing wat regen in de zuidelijke landshelft. Op de 31e waren er 'relatief' belangrijke dagsommen in het westen: 14 mm in Middelkerke en 11,4 mm in Beitem. 

19 maart: een hogedrukgebied met kern over Zuid-Skandinavië (kerndruk ongeveer 1050 hPa) zorgt voor de aanvoer van
droge en stabiele lucht uit het oosten tot noordoosten over ons land. Een groot deel van de maand maart werd het weer
in ons land bepaald door hogedrukgebieden met weinig neerslag en regelmatig veel zon!

Droogteperiodes komen nog voor in het voorjaar, de lente is gemiddeld gesproken trouwens het droogste seizoen van het jaar met een neerslagtotaal in Ukkel van 165,6 mm. Tijdens de winter, de zomer en de herfst valt gemiddeld respectievelijk 228,6 mm, 234,2 mm en 209,3 mm neerslag (referentieperiode 1991-2020). De langste periode zonder meetbare neerslag kwam in Ukkel voor in het voorjaar van 2007: tussen 30 maart en 6 mei (37 opeenvolgende dagen) viel er geen neerslag in Ukkel.  

10 maart 2022: rode vlag geeft aan dat een gedeelte van de Hoge Venen werd afgesloten (brandgevaar door de droogte) 
Foto : Alexis Papapanayotou

Naast kurkdroog verliep de maand maart ook uitermate zonnig: de totale zonneschijnduur bedroeg in Ukkel 228,6 uur (ref. periode 1991-2020: 125,8 uur zon). Het was de zonnigste maart sinds het begin van de waarnemingen in 1887. Het vorig record van zonnigste maart dateert uit 1931 met 213,8 uur.
De maand ging van start met nog vrij veel bewolking, maar van de 3e t/m de 11e kregen we een reeks van 9 zonovergoten dagen. Het weer werd aanhoudend bepaald door hogedrukgebieden in deze periode, aanvankelijk over het zuiden van Skandinavië. Rond de 5e/6e verzwakte deze anticycloon stilaan maar een nieuw hogedrukgebied ontwikkelde zich over de Britse Eilanden en trok de dagen nadien via de Noordzee oostwaarts. De eerste decade (1-10 maart) was met 86,7 uur zon recordzonnig (vorig record: 72,7 uur in 1961). Van de 12e t/m de 17e was het weer meer verstoord met naast af en toe zon ook perioden met vrij veel bewolking. Vanaf de 18e echter werd het weer door aanvoer van droge luchtstromingen uit het oosten tot noordoosten aan de zuidelijke flank van een hogedrukkern eerst over het zuiden van Engeland, nadien over de Noordzee en later over Zuid-Skandianvië opnieuw zeer zonnig. Op de 20e was er wat minder zon door de passage van een koude put, maar vanaf de 21e was de zon alweer heer en meester door droge luchtstromingen onder invloed van een hogedrukgebied over Oost-Europa, op de 24 en 25e lag de belangrijkste kern van de anticycloon voor ons over de Noordzee en de Britse Eilanden. Vanaf de 27e kreeg de zon concurrentie: er was meer bewolking, al kon dit niet beletten dat de maand recordzonnig werd, in de loop van de 27e al werd het vorig record immers verbroken...
Maart 2022 was zonniger dan een gemiddelde zomermaand: tijdens een klassieke Belgische zomermaand mogen we gemiddeld rekenen op zo'n 200 uur zon, het totaal voor de voorbije maand maart lag dus duidelijk hoger. Bovendien is de theoretische zonneschijnduur in maart minder hoog (gezien de kortere dagen) wat de zonneschijnduur van de voorbije maand nog opvallender maakt!

Maart 2022: 15 'zeer zonnige dagen' deze maand in Ukkel
Foto : webcam Meteo België in Beaussaint (27 maart)

 

De gemiddelde temperatuur van maart bedroeg in Ukkel 8,6 °C (ref. periode 1991-2020: 7,1 °C). Het gemiddeld minimum was 3,7 °C (ref. periode 1991-2020: 3,5 °C). Het gemiddeld maximum bedroeg - net als in 2017 - 13,7 °C (ref. periode 1991-2020: 10,9 °C) en was slechts 1 keer hoger in het verleden (sinds 1892), namelijk in maart 2014 met 14,2 °C. We merken dat het gemiddeld maximum ruim boven de normaalwaarde uitkwam in maart terwijl het gemiddeld minimum rond normaal lag: dit verklaren we doordat er in maart meestal weinig bewolking was met een goede uitklaring tot gevolg: tijdens de nachten kon het relatief goed afkoelen terwijl het tijdens de namiddagen op verschillende data behoorlijk zacht werd.
De laagste minimumtemperaturen werden over het algemeen tijdens de eerste decade genoteerd: op de 8e bereikte het minimum in Ukkel -2,7 °C, het absoluut minimum van de maand hier. In het oosten van het land kwamen meerdere nachten voor met minima tussen -5 °C en -10 °C, vooral dan in de valleien van de Oostkantons en de Hoge Venen.
De hoogste maximumtemperaturen kwamen meestal voor tussen de 22e en de 24e. Het absoluut maximum in Ukkel werd gemeten op de 22e met 19,8 °C, in Stabroek en Sint-Katelijne-Waver steeg de temperatuur op die dag tot 20,0 °C, in Koersel tot 21,3 °C en in Begijnendijk tot 21,6 °C. De temperatuuramplitudes (verschil tussen minimum- en maximumtemperatuur) waren soms behoorlijk groot: zo was het minimum in Melle op de 21e -2,6 °C terwijl het maximum 18,2 °C bedroeg, in Stabroek bedroeg het minimum en het maximum respectievelijk -2,2 °C en 19,3 °C op diezelfde dag, verschillen van zo'n 21 °C dus! Dergelijke temperatuurverschillen komen frequent voor in deze tijd van het jaar wanneer de omstandigheden hiervoor 'ideaal' zijn (anticyclonaal weerregime, weinig wind, droge lucht).
Ondanks het feit dat de temperaturen overdag vaak hoog waren voor de tijd van het jaar waren er toch enkele koelere dagen: op de 6e en 7e was het tijdelijk wat frisser met maxima rond 6 °C à 7 °C (vrij koele continentale luchtaanvoer aan de oostelijke flank van een anticycloon over de Britse Eilanden en de Noordzee). Ook op de 20e bleef het in een aantal streken frisser nadat wij in de ochtend en voormiddag enkele winterse buien te verwerken kregen: in Ukkel bereikte het maximum  8,3 °C, in Beitem 8,7 °C en in Semmerzake 7,3 °C, op andere plaatsen was het echter een stuk zachter met in Hastière bijvoorbeeld een maximum van 14,5 °C.
Tenslotte was ook de laatste dag van maart relatief fris: na de passage van een koufront in de ochtenduren daalden de temperaturen een aantal graden zodat ze in de voormiddag in Ukkel rond 2 °C à 3 °C schommelden, in de loop van de dag bereikte de temperatuur toch nog 7,5 °C in Ukkel (tussen 6 °C en 8 °C op verschillende plaatsen). 

De bijzonder droge en zonnige maart werd gevolgd door een winterse maandovergang naar april. Vanaf de 31e reeds stroomde gevoelig koudere lucht over ons land (tussen een hogedrukgebied gesitueerd tussen Ijsland en de Britse Eilanden en een lagedrukgebied over Noord-Italië). Na de passage van een koufront op de 31e viel er overdag niet al te veel neerslag (enkele buien met hagel), in Hoog-België viel reeds sneeuw, in de Hoge Venen bereikte de sneeuwlaag tijdelijk tot bijna 10 cm.
In de nacht van 31 maart op 1 april trok een storing (occlusie) vanuit Nederland over ons land: de luchtmassa was behoorlijk koud zodat de neerslag als sneeuw viel. De sneeuw bleef aanvankelijk niet makkelijk liggen, het had immers de dagen voordien niet gevroren en de bodemtemperaturen waren positief. Doordat de neerslag op een aantal plaatsen intensiever werd, kon er uiteindelijk toch een sneeuwdek ontstaan naar de ochtend toe en in de loop van de ochtend en voormiddag van de 1e april. 
In Ukkel werd in de voormiddag van 1 april tot 5 cm sneeuw gemeten (maximale dikte rond 10 uur). Dit komt niet zo vaak voor begin april maar uitzonderlijk is het niet. Meer nog: vorig jaar werd in Ukkel op 6 april in de loop van de voormiddag 9 cm sneeuw gemeten. In een relatief recent verleden werden in deze tijd van het jaar nog belangrijke sneeuwdiktes gemeten in het centrum van het land: zo lag er op 25 maart 2008 12 cm sneeuw in Ukkel en op 24 maart 2013 11 cm. 
Ook elders in het land ontstond op meerdere plaatsen een sneeuwdek in de loop van de ochtend en voormiddag van 1 april (in het westen van het land reeds in de nacht), dit was onder andere het geval in de Vlaamse Ardennen. Deze 1e april verliep zeer koud: in Ukkel daalde de temperatuur tijdens de sneeuwval in de ochtenduren naar het vriespunt en overdag steeg de temperatuur slechts zeer traag omwille van de aanwezige sneeuwlaag en doordat er veel bewolking was, het maximum bedroeg in Ukkel 2,7 °C, nog nooit ging april zo koud van start. In de Hoge Venen bleef de temperatuur de ganse dag negatief en in de late namiddag was het er -3 °C à -4 °C (Mont Rigi). In het westen van het land werd het zachter met maxima tussen 4 °C en 6 °C (Melle: 3,9 °C, Zeebrugge: 5,8 °C, Oostende: 6 °C) en daar verdween de sneeuw dan ook vrij snel. 
De belangrijkste sneeuwdiktes werden uiteindelijk waargenomen in het oosten van de provincie Luik: in de Hoge Venen (Mont Rigi, Baraque Michel) bereikte de sneeuwlaag tegen 2 april zo'n 12 cm tot 15 cm, maar ook in de lagere delen lag er sneeuw, zo'n 7 à 8 cm op de hoogten rond Verviers. 
Sneeuw en vrieskou zijn in de maanden maart en april niet ongewoon (hoewel het in april toch moeilijk wordt om een sneeuwdek te krijgen in Laag- en Midden-België). Deze 2 voorjaarsmaanden markeren de overgang tussen 'winter' en 'zomer'. Bij een zuidelijke luchtstroming kan het reeds (vroeg) in de maand maart erg zacht worden met temperaturen (ruim) boven 15 °C, soms tot rond 20 °C (Ukkel: 21 °C op 9 maart 2014!). Dit hebben wij ook de voorbije weken mogen ervaren. Anderzijds kan het bij noordelijke luchtstromingen nog erg koud zijn. Het is ook niet ongewoon dat de temperaturen op korte termijn flink omhoog gaan of plots sterk dalen in deze tijd van het jaar (bij verandering van luchtmassa). In dezelfde periode vorig jaar kenden wij trouwens een sterke temperatuurdaling binnen een week: op 30 en 31 maart 2021 bereikten de maximale temperaturen 23 °C tot 25 °C (23,9 °C in Ukkel op 30 en 31 maart), terwijl het op 6 en 7 april zeer koel was met amper 5 °C à 6 °C als maximumtemperatuur en met negatieve temperaturen overdag in de Hoge Venen.  

Gesloten sneeuwdek te Alsemberg (Beersel) op 1 april 2022 
 Foto : Willem Gies

Gesloten sneeuwdek te Erwetegem (Zottegem) op 1 april 2022
Foto : Jurgen Tolleneer