Winter 2015

 

De winter van 2015 was in Ukkel normaal op vlak van temperatuur en zonneschijnduur. Het neerslagtotaal en de neerslagfrequentie waren evenwel abnormaal hoog.

1. De temperatuur

De afgelopen winter was in Ukkel thermisch normaal: de gemiddelde temperatuur bedroeg 3,7 °C (normaal: 3,6 °C). Zowel de maandgemiddelde temperatuur van december, januari als februari was normaal hoewel december en januari eerder aan de zachte kant waren, terwijl februari iets frisser verliep dan gemiddeld. Bekijken we de gemiddelde temperatuur over de eerste en de tweede helft van de winter, dan merken we dat de eerste helft (begin december - half januari) aan de zachte kant was met een gemiddelde temperatuur van 4,6 °C, terwijl de tweede helft met gemiddeld 2,8 °C frisser was.
Het seizoen startte vrij koel met in de eerste dagen van december maxima tussen 2 °C en 4 °C in het binnenland, het was echter somber en grijs (frisse noordoostelijke luchtaanvoer tussen hogedrukgebieden ten noorden van onze streken en een lagedrukgebied over het Middellandse Zeegebied) zodat het 's nachts niet erg kon afkoelen. In de loop van de 3e bereikte ons tijdelijk iets koudere lucht uit het oosten zodat het vanuit dat oosten in de loop van de dag lichtjes begon te vriezen: in Ukkel was het 's morgens om 8 uur nog +0,7 °C, om 15 uur 's namiddags was het er -0,5 °C (de eerste vorst van het najaar in Ukkel), tegen de avond vroor het overal in het land.
Vanaf 5 december zette zich een langere periode met overwegend zacht weer in, die tot 25 december aanhield, af en toe kwamen we wel tijdelijk in polaire lucht terecht aan de achterzijde van een depressie waardoor het iets frisser werd. In de periode 17-25 december werd het een paar keer bijzonder mild toen wij ons in de warme sector van een depressie bevonden. Na de passage van een storing in de nacht van 16 op 17 december en nog deels op de 17e kwamen wij in zeer zachte subtropische lucht terecht met op de 17e in het westen van het land al maxima tot lokaal 12 °C (Koksijde en Passendale: 12,0 °C), de verzachting zette zich de volgende nacht (van 17 op 18 december) gewoon door, ook in de oostelijke helft van het land, zodat in de loop van de nacht in Mont Rigi (nabij Botrange) 7,7 °C werd bereikt, in Laag- en Midden-België daalden de temperaturen die nacht niet onder 10 °C (minimum van 10,2 °C in Ukkel en Melsbroek). Op de 18e overdag werden - ondanks de bewolking en de lichte regen/motregen - maxima bereikt tot 12 °C à 13 °C in Laag- en Midden-België (Ukkel: 12,1 °C; Stabroek: 13,3 °C; Kruishoutem, Sint-Katelijne-Waver en Deurne: 13,2 °C), in de hoogste delen van het land werd ruim 9 °C gehaald (Mont Rigi: 9,1 °C; Saint-Hubert: 9,4 °C; Elsenborn: 9,6 °C). Na de passage van een koufront op de 19e kwamen we in iets minder zachte en drogere maritieme lucht terecht zodat de temperaturen in de loop van de 19e begonnen te dalen. Het iets minder zachte intermezzo was van korte duur want in de loop van de 21e markeerde een warmtefront de voorste begrenzing van een nieuwe portie zachte lucht zodat het in de nacht van 21 op 22 december alweer niet erg afkoelde met minima tussen 7 °C en 9 °C in Laag- en Midden-België, de 22e overdag haalden we maxima tot 12 °C à 13 °C (Koksijde: 13,1 °C; Deurne en Sint-Katelijne-Waver: 13,0 °C).
Ook op de 23e was het nog mild, maar op de 24e kwamen wij na de passage van een koufront in polaire lucht terecht, en de rest van de maand december bleef het relatief fris, met één echte winterdag op de 28e. Aan de achterzijde van een depressiekern die op de 27e dwars door België trok werd namelijk tijdelijk koude continentale lucht aangevoerd, dit gebeurde al in de nacht van de 27e op 28e. Op de 28e haalden de temperaturen in het binnenland het vriespunt niet, maar in de daaropvolgende nacht kwam er al meer bewolking en werd de vorst getemperd.
In de eerste dagen van januari lagen de temperaturen dikwijls rond het langjarig gemiddelde, het temperatuurverloop op 3 januari is wel vermeldenswaardig: een depressiekern trok die dag van Groot-Brittannië via ons land naar het oosten, enkel delen van het zuidwesten en zuiden van het land kwamen 'tijdelijk' in de zachte lucht terecht (warme sector) met maxima tot 10,2 °C in Sivry (Sivry-Rance) en Dourbes (Viroinval), 9,8 °C in Aubange en Florennes, 9,1 °C in Buzenol, 8,8 °C in Gosselies en 8,1 °C in Bièvre. Het noorden en centrum van het land bleven daarentegen in relatief frissere lucht met maxima tussen 3 °C en 5 °C (Ukkel en Kleine Brogel: 3,7 °C; Koersel: 3,3 °C).
In de loop van 9 januari trokken enkele warmtefronten over ons land zodat de temperaturen in de loop van de dag flink konden oplopen, 's avonds werd het alleen maar zachter zodat we uiteindelijk maxima bereikten van 13 °C à 14 °C in de loop van de nacht van 9 op 10 januari, voor veel plaatsen de hoogste temperatuur van het seizoen ! (Ukkel: 13,5 °C; Genk: 14,5 °C; Ransberg: 14,3 °C; Arendonk: 14,2 °C; Sint-Katelijne-Waver, Kruishoutem, Gorsem en Stabroek: 14,0 °C). Dat deze maxima 's nachts werden bereikt, is helemaal niet bijzonder, de zon heeft immers weinig of geen invloed op de luchttemperatuur in deze periode van het jaar.
Het bleef vrij zacht tot na het midden van de maand, vanaf de 17e kwamen wij in lucht van polaire oorsprong terecht zodat de temperaturen daalden en we geleidelijk aan ook op de meeste plaatsen nachtvorst kregen. Op de 22e bleven de temperaturen ook overdag erg laag met maxima rond of net beneden het vriespunt. Ook op de 23e was het nog erg fris maar de dagen nadien was het opnieuw minder koud, de laatste dagen van de maand tenslotte kwamen we terug in polaire lucht terecht zodat de temperaturen weer enkele graden daalden (maxima in Ukkel op 29, 30 en 31 januari van respectievelijk 4,4 °C, 2,2 °C en 3,3 °C).
De eerste week van februari bleef het vrij fris, de rest van de maand lagen de temperaturen rond of soms boven normaal. Extreem hoge temperaturen werden in de laatste wintermaand niet bereikt, toch lukte het een paar keer om meer dan 10 °C te halen, in Ukkel was het absoluut maximum van de maand 11,3 °C, gemeten op 13 februari. Op die zonnige dag werden op verschillende plaatsen maxima tot boven 10 °C gemeten in de lage streken (tussen 10 °C en 12 °C), in de hoogste delen van het land (waar nog steeds flink wat sneeuw lag) bleven de temperaturen beperkt tot 3 °C à 4 °C. Op de 15e kregen we nog een erg zonnige dag waarbij de temperaturen meer dan 10 °C haalden, en ditmaal was het ook wat warmer in de hogere gebieden met maxima van 8,0 °C in Mont Rigi en 9,1 °C in Elsenborn.

Tabel 1 : gemiddelde temperatuur per decade te Ukkel (in °C)

Ukkel	Eerste Decade	Tweede Decade	Derde Decade
December	2,6	6,5	4
Januari	4,2	4,6	1,8
Februari	1,7	3,9	4,4

2 Aantal dagen met karakteristieke temperatuur

Het aantal vriesdagen (Min < 0 °C) bedroeg te Ukkel 34 en was hiermee perfect normaal (ref. periode 1981-2010: 33,2 dagen) : in december waren er 6 vriesdagen, in januari 13 en in februari 15. 
Het ging steeds om lichte vrieskou, behalve in de avond van 28 december toen de temperatuur (in aanwezigheid van een sneeuwlaag) daalde tot -5,7 °C en het dus nipt matig vroor (later in die nacht liep de temperatuur opnieuw op). Ook op andere plaatsen in Laag- en Midden-België vroor het die dag matig met minima van -7,2 °C in Stabroek, -7,0 °C in Essen, -6,9 °C in Deurne en -6,4 °C in Arendonk. In het zuiden en oosten van het land werd het nog kouder met minima van -12,2 °C in Bièvre en -12 °C in Aubange, strenge vorst dus.
Ondanks het feit dat er in de Hoge Ardennen gedurende de tweede helft van de winter een vrij belangrijke sneeuwlaag lag (zie verder) werden geen bijzonder lage minima waargenomen. In het uiterste zuiden van het land vroor het nipt streng in Aubange tussen 3 en 5 februari met een minimum van -10,8 °C op de 3e; in Elsenborn daalde de temperatuur net onder -10 °C in de ochtend van 7 februari.

Te Ukkel waren er 2 winterse dagen (Max < 0 °C) (gemiddeld over de periode 1981-2010: 6,4 dagen): op 28 december kregen we een onvervalste koude maar zonnige winterdag met een maximum van -0,9 °C (werd gemeten in de ochtend van de 29e). Ook op 22 januari bleef het nipt lichtjes vriezen met een maximum van -0,2 °C. 
In het automatisch station van Mont Rigi (Waimes - Hoge Venen) waren er in totaal 30 winterse dagen: de koudste dagen waren hier 28 december toen het er niet warmer werd dan -4,6 °C, op 5 februari was het maximum er -5,2 °C.

Tabel 2 : aantal vriesdagen, laagste minimum, datum laagste minimum

Plaats	Aantal Vriesdagen	Absoluut minimum	Datum abs min
Koksijde	25	-2,7 °C	22/01/2015
Beitem	33	-3,5 °C	5/2/2015
Lichtervelde	40	-4,4 °C	29/12/2014
Ukkel	34	-5,7 °C	29/12/2014
Ransberg	35	-4,6 °C	29/12/2014
Kleine Brogel	34	-6,0 °C	29/12/2014

Voor Kleine Brogel en Koksijde werd het aantal vriesdagen bepaald op basis van de minima gemeten in de periode 18 uur UTC - 6 uur UTC, voor de andere plaatsen op basis van de minima gemeten in de periode 8 uur LT - 8 uur LT

 

28 december 2014: koude maar zonnige winterdag op de Hoge Venen in de buurt van Botrange
Foto : Koen Vandenbussche

3 De neerslag

De winter was te Ukkel abnormaal nat met een neerslagtotaal van 275,6 mm (ref. periode 1981-2010: 220,5 mm). December was met 93,9 mm neerslag iets natter dan gemiddeld maar het teveel was normaal, januari was zeer abnormaal nat met een neerslagtotaal van 123,9 mm. Na de eerste 2 wintermaanden hadden we reeds het normaal totaal van de winter bereikt. 
De maand januari komt samen met januari 1999 op een gedeelde 7e plaats in de reeks van natte januarimaanden sinds het begin van de waarnemingen in 1833. In februari was het neerslagtotaal normaal met 57,8 mm (ref. periode 1981-2010: 63,1 mm).
Zoals blijkt uit onderstaande tabel waren vooral de laatste decade van december en de eerste decade van januari erg nat. Het totaal over deze 21 dagen bereikte te Ukkel 107,2 mm. Vooral op 26 en 27 december viel nogal wat neerslag (zowel regen als sneeuw) bij de doortocht van een depressiekern doorheen ons land: in Ukkel viel over 48 uur 34,5 mm, in Stabroek en Deurne 42 mm. Net een week later, op 3 januari, trok opnieuw een depressiekern doorheen ons land en ook dit keer viel er behoorlijk wat neerslag met 18,0 mm in Ukkel, 19,3 mm in Buizingen en 23,5 mm in Mont Rigi. Op 7 en 8 januari trokken opnieuw vrij actieve storingen (warmte- en koufront) doorheen ons land, vooral het actief koufront dat in de loop van de 8e doortrok, gaf nogal wat neerslag. Deze 2 dagen waren opnieuw goed voor 30,9 mm in Ukkel. Tussen de actieve neerslagzones in bleef het meestal wel enkele dagen droger, zoals de laatste dagen van december en de periode tussen 4 en 6 januari, zodat er geen overstromingsgevaar dreigde.
Ook de rest van de maand januari bleef het wisselvallig met nog geregeld neerslag, al waren de storingen minder actief.
In de ruime eerste helft van de maand februari viel weinig neerslag, in Ukkel werd tot en met de 19e slechts 13,8 mm geregistreerd, maar dit veranderde vanaf de 20e. Op de 20e passeerde een actieve storing : in Ukkel viel 16,7 mm, maar op andere plaatsen was dit nog meer met 18,3 mm in Essen en 20,0 mm in Kruishoutem, in de zuidelijke landshelft vonden we nog hogere dagwaarden terug met 25,0 mm in Florennes, 31,0 mm in Sivry en 35,2 mm in Bièvre. 
Net als voor de temperaturen, kunnen we ook voor de neerslaghoeveelheden de winter in zekere zin 'opsplitsen' in 2 delen: de eerste helft was behoorlijk nat met precies 180 mm neerslag in Ukkel, over de tweede helft (16 januari - eind februari) kregen we nog 95,6 mm te verwerken.

Tabel 3 : neerslaghoeveelheid per decade te Ukkel (in l/m²)

Ukkel	Eerste Decade	Tweede Decade	Derde Decade
December	17,8	32,7	43,4
Januari	63,8	33,8	26,3
Februari	9,4	21,1	27,3

 

 28 februari 2015: de Gentbrugse Meersen, aan de rand van Gent: we hebben
nog opklaringen in het begin van de namiddag, al zien we de bewolking reeds toenemen
vanuit het westen. Ook op de laatste dag van deze vrij natte winter hielden we het niet
het ganse etmaal droog
Foto: Koen Vandenbussche

Het aantal neerslagdagen bedroeg te Ukkel 65 (gemiddeld: 54,8 neerslagdagen) en was hiermee abnormaal hoog: vooral in december en januari viel geregeld neerslag, op respectievelijk 23 en 25 dagen, de maand februari telde 17 dagen met neerslag. 

We hielden het geen enkele keer langer dan 3 opeenvolgende etmalen volledig droog.

De neerslag was te Ukkel geheel of gedeeltelijk vergezeld van sneeuw op 12 dagen (ref. periode 1981-2010: 12,9 sneeuwdagen): december telde 4 sneeuwdagen, januari 6 en februari 2.
We kregen deze winter geen lange periode met sneeuw van betekenis in Laag- en Midden-België. Vooral in de laatste dagen van december en eind januari / begin februari lukte het toch om tijdelijk een (dun) sneeuwtapijt te krijgen op een aantal plaatsen in de lage streken, maar zeker niet overal. In Ukkel werd de maximale dikte van de sneeuwlaag bereikt op 28 en 29 december met 8 cm (zie tabel hieronder). Op 27 december trok een depressiekern dwars doorheen ons land, de ermee gepaard gaande storingen waren behoorlijk actief en leverden zowel regen als sneeuw op. Aan de noordelijke zijde van de depressie (in de koudere lucht) viel de meeste sneeuw zodat in de Kempen en in delen van het noorden van het land reeds in de ochtend van 27 december sneeuw lag. In de loop van de 27e viel dan ook sneeuw in het centrum van het land, sommige streken van het land kregen helemaal geen sneeuw zoals het zuiden van Limburg en het westen van het land.
In de nacht van 23 op 24 januari en op de 24e trok een storing van west naar oost door het land, vooral in het binnenland gaf dit aanleiding tot enkele centimeter sneeuw, in de oostelijke helft viel lokaal zelfs tussen 5 en 10 cm sneeuw, in Ransberg (Kortenaken) bijvoorbeeld bereikte de sneeuwlaag tijdelijk 5 à 6 cm. Doordat de temperaturen overal positief werden in Laag- en Midden-België begon de sneeuw snel terug te smelten en verdween grotendeels in de loop van diezelfde dag. Enkel in het oostelijk deel van Vlaanderen waar het wat meer sneeuwde, lag er in sommige regio's ook op de 25e nog steeds wat sneeuw.
Eind januari en begin februari kwamen we in polaire zeelucht terecht waarin buien ontstonden : dat waren winterse buien en soms sneeuwbuien, afhankelijk van de regio en het tijdstip van de dag. Hier en daar vormde zich tijdelijk een sneeuwdek.

Tabel 4: sneeuwdek te Ukkel gedurende de winter

Winter 2014-2015: data met een sneeuwdek te Ukkel om 8 uur 's morgens
28 dec	8 cm	19 jan	sporen
29 dec	8 cm	24 jan	2 cm
30 dec	5 cm	25 jan	1 cm
31 dec	1 cm	30 jan	sporen
1 jan	sporen	2 feb	1 cm
2 jan	sporen	Bron: K.M.I.

In de Hoge Venen en de Oostkantons lag wel regelmatig sneeuw de afgelopen winter: in december lag er sneeuw van de 8e tot de 10e en van de 13e tot en met de 17e met op 13 en 14 december zo'n 15 cm sneeuw in Mont Rigi. Op 25 december vielen in de loop van de dag opnieuw sneeuwbuien met als resultaat 9 cm sneeuw, op de 27e werd een sneeuwlaag van 13 cm gemeten (ter info: gedurende de laatste dagen van het jaar werd de maximale sneeuwdikte niet in de Hoge Venen bereikt, maar wel in Massul-Neufchâteau met 19 cm op de 27e). Het sneeuwdek op de Hoge Venen bleef intact tot ruim een week na de jaarwissel. Aangezien wij op 8/9 januari in belangrijk warmere lucht terechtkwamen, was het sneeuwdek tegen 9 januari volledig afgesmolten. 
Van 17 januari tot en met 28 februari lag er aanhoudend sneeuw op de bodem in Mont Rigi (43 opeenvolgende dagen). Aanvankelijk lag er slechts enkele centimeter sneeuw, op de 24e trok een storing over zodat het sneeuwdek verder aangroeide; na de passage van een koufront op 28 januari kwamen wij terecht in onstabiele, polaire zeelucht met verse sneeuwbuien in de Hoge Venen zodat tegen 30 januari al 33 cm werd gemeten, de maximale sneeuwdikte van de winter werd uiteindelijk bereikt op 2 februari met 40 cm sneeuw in Mont Rigi. De dagen en weken nadien nam het sneeuwdek geleidelijk aan af, zodat er tussen 18 en 20 februari nog 13 cm sneeuw lag. Vervolgens groeide het sneeuwdek terug aan tot 28 à 29 cm op 25 en 26 februari, nadien smolt de sneeuwlaag geleidelijk weer wat af maar tegen de maandwissel lag er nog zo'n 18 cm (bron van deze sneeuwdata: klimaatdienst K.M.I.).
Om een langere periode terug te vinden met aanhoudend sneeuw op de bodem in de Hoge Venen moeten we terugkeren naar de eerste maanden van 2010: van 1 januari tot en met 25 februari van dat jaar lag er sneeuw gedurende 56 opeenvolgende dagen met een maximale dikte van 66 cm te Mont Rigi op 2 februari.

 
Tabel 5: neerslaghoeveelheden gedurende de winter 2015 (in l/m²)

	Dec	Jan	Feb	Winter
Koksijde	73,3	106,6	37	216,9
Passendale	69,1	106,4	49,5	225
Lichtervelde	75,1	124	68,4	267,5
Ukkel	93,9	123,9	57,8	275,6
Buizingen	79	115,6	55,7	250,3
Ransberg	56,7	94,1	42,8	193,6
Kleine Brogel	91,8	96,8	44,9	233,5

4 Zonneschijnduur

De totale zonneschijnduur bedroeg te Ukkel 160,9 uur (gemiddeld: 180,5 uur). In december en februari was de zonneschijnduur vrijwel normaal, januari verliep wat somberder dan gemiddeld maar het tekort was nog normaal. Uit onderstaande tabel blijkt dat het voornamelijk rond midden december en eind januari somber was.

Tabel 6 : zonneschijnduur per decade te Ukkel (in uren)

Ukkel	Eerste Decade	Tweede Decade	Derde Decade
December	12,9	5,8	19,5
Januari	23,2	13,5	6,4
Februari	28,5	36,4	14,9

7 februari 2015: zonnige en koude dag in de omgeving van Rocherath (Oostkantons)
en van het natuurreservaat van de Holzwarche, dicht bij de Belgisch-Duitse grens.
Foto: Koen Vandenbussche

{jumi [staticfiles/climatology/comp_season_nl.php][2015][HIV][15][185]}