zomer 2015

De zomer van 2015 was te Ukkel normaal op vlak van temperatuur, zonneschijnduur en neerslagfrequentie. Het neerslagtotaal was abnormaal laag. 

1.    De temperatuur

De zomer was aan de warme kant met een gemiddelde luchttemperatuur van 18,3 °C te Ukkel (ref. periode 1981-2010:  17,5 °C). Juli en augustus waren allebei warme maanden met een gemiddelde van respectievelijk 19,0 °C en 19,4 °C, juni was thermisch normaal met gemiddeld 16,5 °C (ref. periode 1981-2010: 16,2 °C). Het temperatuurverloop was nogal grillig de voorbije zomer.
In de maand juni werden een paar zeer warme dagen afgewisseld door koele tijdvakken: het seizoen ging vrij fris van start met temperaturen die geen 20 °C haalden in het centrum van het land (Ukkel: 16 °C op de 1e), op de 4e werd het minder wisselvallig en gevoelig zachter met temperaturen ruim boven 20 °C (Ukkel: 23,9 °C), in de zuidelijke landshelft werd op een aantal plaatsen al meer dan 25 °C bereikt (Sivry: 27,1 °C), warme tropische lucht bereikte vanuit het zuiden stilaan onze streken. Een eerste thermisch hoogtepunt beleefden we op de 5e met praktisch overal in het land maxima van boven 30 °C (Ukkel: 32,6 °C), ook aan de kust (Koksijde: 32,0 °C; Middelkerke: 31,0 °C), enkel in de hoogste delen van het land bleven we onder 30 °C (Saint-Hubert: 28,2 °C; Mont Rigi: 28,5 °C; Elsenborn: 29,0 °C), in het noordoosten van het land werden de hoogste waarden genoteerd (34,6 °C in Koersel en 34,0 °C in Kleine Brogel). Voor Ukkel betekende de waarde van 32,6 °C één van de hoogste die ooit in de eerste 10 dagen van juni werd waargenomen, op 7 juni 1996 bereikte het maximum hier 32,9 °C.

 5 juni 2015: eerste hittedag van het jaar (>= 30 °C), zoals hier in het centrum van Gent
Zicht op de Graslei en het Gravensteen
Foto: Koen Vandenbussche

In de loop van de 5e trok echter wel een convergentielijn doorheen ons land en dit was te merken aan de temperatuurverschillen in de late namiddag: rond 16 uur was het in het centrum en het oosten 33 °C à 34 °C, terwijl de temperatuur in Middelkerke op dat ogenblik al onder 20 °C lag. In de loop van de avond werd de hete lucht ook snel verdreven in de rest van het land. De dagen nadien moesten we het stellen met gevoelig lagere maxima die vaak net geen of hoogstens zo'n 20 °C haalden in het binnenland, zo haalde het maximum in Ukkel op de 6e slechts 19,6 °C, precies 13 °C lager dan de dag voordien ! Ook de nachten vielen vrij koel uit met minima overal onder 10 °C (Melsbroek: 5,1 °C op de 8e, Elsenborn: 4 °C op de 10e).
Vanaf de 10e stroomde opnieuw warme continentale lucht over ons land tussen een hogedrukgebied over de Noordzee en een lagedrukgebied over de golf van Biskaje, de temperaturen klommen in de loop van de 11e tot boven 25 °C, op de 12e op een aantal plaatsen zelfs terug tot meer dan 30 °C (Angleur: 31,3 °C; Koersel: 31,1 °C). Ook dit keer was de hitte van korte duur, de temperaturen kwamen de dagen daarna opnieuw in de buurt van de normaalwaarden te liggen, tot we op de 22ste dan een thermisch dieptepunt bereikten met maximale temperaturen tussen 13 °C en 15 °C in het binnenland (Ukkel: 13,8 °C; Mont Rigi: 9,8 °C), een golvende storing bleef vrijwel de ganse dag ons weer beïnvloeden met veel bewolking en vandaar ook het erg kille weer.
Ook op de 23ste was het nog erg koel maar nadien werd het terug geleidelijk aan warmer en aan het einde van de maand juni kondigde zich een hittegolf aan: droge en steeds warmere tropische lucht verplaatste zich van Noord-Afrika over Spanje en Frankrijk richting onze streken, op 30 juni stegen de temperaturen al tot tussen 28 °C en 30 °C op de meeste plaatsen (Ukkel : 28,9 °C), maar op de 1e juli was het heet met maxima tot zo'n 35 °C, zowel in het binnenland (Ukkel: 34,5 °C; Kleine Brogel: 35,5 °C) als aan de kust (Koksijde: 35,2 °C). Op de 2e waren de temperatuurverschillen in ons land groot: in het westen was er meer bewolking met zelfs een paar onweersbuien waardoor de temperaturen daar gevoelig lager waren dan de dag voordien (Middelkerke: 22,3 °C; Koksijde en Passendale: 24,6 °C) dit terwijl het in het oosten bijzonder heet was met maxima tot maar liefst 38,1 °C in Kleine Brogel en 37,5 °C in Bièrset (Luik), in het centrale deel van het land lagen de maxima rond 30 °C (Ukkel: 29,9 °C; Melsbroek: 30,9 °C). Voor het oosten van het land mogen we stellen dat de temperaturen plaatselijk tot absolute recordwaarden zijn gestegen (voorzichtigheid blijft echter geboden omdat niet op alle plaatsen gedurende een voldoende lange periode waarnemingen werden uitgevoerd)

Begin juli: hete lucht bereikt ons land tussen een hogedrukgebied met kern over het zuiden
van Zweden en een depressie ten westen van de Britse Eilanden. Deze lucht afkomstig van
de Maghreb, bereikt onze streken met temperaturen van meer dan 20 °C op het drukniveau
850 hPa (ongeveer 1.500 meter hoogte) - situtatie op 2 juli om 0 uur GMT

Op de 3e was het iets minder heet maar toch nog tropisch in het centrum en het oosten, in de loop van die 3e werd opnieuw hetere lucht aangevoerd, de heetste lucht zat vooral over ons land in de nacht van 3 op 4 juli (met opnieuw temperaturen op het 850 hPa-niveau van ruim 20 °C), dit resulteerde in bijzonder hoge minima in die nacht, in Ukkel daalde de temperatuur niet onder 24,5 °C, de warmste nacht sinds het begin van de waarnemingen ! In Florennes was het minimum 24,0 °C, in Melsbroek en Gosselies respectievelijk 23,8 °C en 23,7 °C en in Saint-Hubert 22,3 °C. Op de 4e overdag werd het nog een laatste keer echt heet met maxima tot 36,2 °C in Kleine Brogel, 35,9 °C in Angleur en 35,2 °C in Essen en Aubange, in het westen van het land was het dan minder warm met temperaturen daar onder 30 °C (kust: 27 °C à 28 °C; Passendale: 27,9 °C). Doordat het in Ukkel op de 4e ook nog meer dan 30 °C werd (31,7 °C om precies te zijn), was de hittegolf een feit in het centrum van het land (we spreken van een hittegolf wanneer het maximum gedurende minstens 5 opeenvolgende dagen 25 °C of meer bereikt, en waarvan er minstens 3 dagen tropisch zijn), deze hittegolf duurde van 30 juni tot en met 5 juli (6 dagen) in Ukkel; de vorige hittegolf dateert uit juli 2013 en duurde 7 dagen.
De dalende tendens van de temperaturen zette zich de dagen nadien overal in, frissere zeelucht werd bepalend voor ons weer. Op de 8e en 9e bleven de temperaturen op de meeste plaatsen onder 20 °C, in Ukkel werd het respectievelijk 18,4 °C en 19 °C (een groot verschil met de 1e juli toen hier 34,5 ° werd gemeten), in de nacht van 9 op 10 juli kon het onder brede opklaringen goed afkoelen met minima praktisch overal onder 10 °C (Ukkel: 8,7 °C; Genk: 4,5 °C), in Elsenborn daalde de temperatuur zelfs tot 0 °C !
De temperaturen bleven op een vrijwel normaal niveau tot 24 juli, met een paar uitschieters naar boven : zo werd het op 11 juli tussen 25 °C en 30 °C, op een aantal plaatsen in het oosten van het land bereikten we net meer dan 30 °C (Kleine Brogel: 31,1 °C), ook op 16 en 17 juli was dat zo, op de 16e haalden we tot 33,2 °C in Aubange en 32,4 °C in Buzenol. Vanaf de 25e brak een koelere en somberdere periode aan met maxima die met moeite soms nog 20 °C bereikten, vooral de 25e was erg fris met amper 16 °C tot 17 °C in het binnenland (Ukkel: 16,2 °C) en 13 °C tot 14 °C op de Ardense Hoogten. In Ukkel bereikte men geen 20 °C van 25 tot en met 30 juli. In de koele polaire lucht en onder brede opklaringen kon het in de nacht van 30 op 31 juli flink afkoelen : het minimum was slechts 5,9 °C in Middelkerke, 5,7 °C in Stabroek en Kleine Brogel, 4,8 °C in Retie, 4,3 °C in Bièvre, 4 °C in Aubange en 3,9 °C in Buzenol, behoorlijk lage minima midden in de zomer !
In tabel 1 merken we het relatief belangrijk temperatuurcontrast tussen de eerste en de derde julidecade op, het contrast wordt opmerkelijker wanneer we slechts de eerste 7 en de laatste 7 dagen van de maand juli beschouwen, het gemiddelde over de periode 1-7 juli (periode waarin de hittegolf viel) en 25-31 juli bedroeg respectievelijk 23,7 °C en 14,7 °C te Ukkel !
In de eerste dagen van augustus gingen de temperaturen weer in stijgende lijn, de 3e werd een tropische dag met maxima tot 31,4 °C in Ukkel, tot 34,1 °C in Koersel, tot 33,9 °C in Kleine Brogel, tot 33,6 °C in Angleur en tot 33,4 °C in Aubange. De temperaturen bleven trouwens gedurende de ganse maand op een behoorlijk niveau, meestal lagen ze boven het langjarig gemiddelde. Vooral tussen 6 en 13 augustus lagen de maxima af en toe een stuk hoger in het uiterste zuidoosten van het land dan in het centrale deel en het noordwesten. Ons land bevond zich in die periode immers in het grensgebied tussen hete lucht over Centraal-Europa en frissere lucht ten westen van ons. Zo haalde het maximum op de 6e 22 °C à 23 °C aan de kust, 27,9 °C in Ukkel maar 33,4 °C in Aubange, op de 7e was dat 20 °C à 21 °C aan de kust, 28 °C in Ukkel en tot 34,5 °C in Aubange, op de 12e 22 °C à 23 °C aan zee, 27,3 °C in Ukkel en rond 30 °C in het uiterste zuiden van het land. Tegen de 13e bereikte de warme lucht ook weer de andere regio's zodat de temperaturen op praktisch alle plaatsen 30 °C of meer bereikten: 30 °C tot 32 °C in het centrale binnenland (ook aan zee rond 30 °C) en toch weer tot 33 °C à 34 °C lokaal in het zuiden van het land.
Ook op de 30e werd het op een aantal plaatsen nog eens tropisch warm, vooral in het centrum en het oosten met in Koersel tot 31,3 °C, in Ukkel tot 30,3 °C en in Aubange tot 32,4 °C.
De weinige koele dagen in augustus vonden we terug van de 15e tot en met de 18e en op de 27e. Op de 15e zorgde een storing voor behoorlijk wat neerslag in een deel van het land waardoor het eerder koel bleef met in Ukkel een maximum van 18,5 °C, op de 16e waren er brede opklaringen in het westen maar de storing bleef het oosten van het land nog beïnvloeden (de oostwaartse beweging werd tegengehouden door hogedruk over Skandinavië) met veel bewolking waardoor het vooral daar nog erg fris bleef met in Botrange hoogstens 12,5 °C op de 16e, in Genk 18,5 °C. In het westen en het centrum was het mogelijk om (door de opklaringen daar) al lokaal 20 °C te halen. Op de 17e en 18e bleef er veel bewolking (door de aanwezigheid van een golvende storing ten noorden en oosten van ons land) waardoor de temperaturen erg bescheiden bleven (in Ukkel maxima van respectievelijk slechts 15,8 °C en 16,9 °C op deze dagen, in Botrange maximum 10,6 °C op de 17e). In de nacht van 18 op 19 augustus koelde het behoorlijk af, vooral in de zuidelijke landshelft met minima van 1,5 °C in Elsenborn, 3,8 °C in Gouvy en 3,9 °C in Bièvre.
Op de 27e sleepte een actief koufront vrijwel de ganse dag over ons land (het markeerde de overgang tussen vrij kil weer in Noordwest-Europa en veel warmer weer ten zuiden van onze streken), in ons land was er veel bewolking en bleven de temperaturen dan ook laag (16 °C tot 18 °C in het binnenland).

Samengevat onthouden we van deze zomer op thermisch vlak vooral de korte maar intense hittegolf in het begin van juli en de frequent snelle afwisseling van zeer warme dagen met koelere periodes !

 Tabel 1: gemiddelde temperatuur per decade (in  °C)

2.    Aantal zomer- en hittedagen

Te Ukkel waren er 30 zomerse dagen (Max >= 25 °C) (ref. periode 1981-2010: 22,9 dagen) waarvan 7 hittedagen (Max >=30 °C) (ref. periode 1981-2010: 3,7 dagen). Beide aantallen zijn normaal hoog.
Augustus leverde met 16 het grootst aantal zomerdagen, gevolgd door juli met 9 en juni met 5. De hittedagen waren als volgt verspreid over de 3 zomermaanden: 1 in juni, telkens 3 in juli en augustus. De langste reeks van opeenvolgende zomerse dagen registreerde men te Ukkel tussen 30 juni en 5 juli (6 opeenvolgende dagen), in de periode van de hittegolf (zie hoger).

In onderstaande tabel vinden we voor een aantal plaatsen het aantal zomer- en het aantal hittedagen in de afgelopen zomer terug, alsook het hoogste maximum en de datum waarop het werd gemeten. Zoals te verwachten valt, merken wij de grootste frequentie zomer- en hittedagen in het noordoosten van het land, de zandgrond van de Kempen warmt immers sneller op.
Ook in het uiterste zuiden van het land treffen we nagenoeg dezelfde frequenties aan (zie de gegevens van Buzenol), dit kan gedeeltelijk verklaard worden doordat deze zomer geregeld hete lucht vanuit Afrika via Spanje naar het noorden en noordoosten van Europa werd getransporteerd (tussen lagedrukgebieden op de Atlantische Oceaan en hogedrukgebieden die zich vanaf de golf van Biskaje uitbreidden naar Centraal-Europa, resulterend in een hete zomer in C-Europa trouwens), een deel van die hete lucht bereikte af en toe het zuidoosten van ons land, wat ervoor zorgde dat in bepaalde tijdvakken de temperatuurverschillen tussen het uiterste zuiden en het centrale deel van ons land relatief belangrijk werden.

 Tabel 2: aantal zomer- en hittedagen, absoluut maximum van de zomer, datum absoluut maximum 

3.    De neerslag

Te Ukkel was het neerslagtotaal van de voorbije zomer abnormaal laag: met de pluviometer werd 157,6 mm gemeten (gemiddeld: 224,6 mm). De totalen bleven voor elke afzonderlijke kalendermaand weliswaar onder het langjarig gemiddelde in Ukkel, maar bijzonder grote afwijkingen waren er niet, het tekort was het meest uitgesproken in de maand juli toen 35,5 mm werd gemeten (ref. periode 1981-2010: 73,5 mm), voor de andere maanden lagen de totalen wat dichter bij de normaalwaarden met in juni en augustus respectievelijk 53,4 mm en 68,7 mm (tegenover gemiddeld respectievelijk 71,8 mm en 79,3 mm).
Het zomer-neerslagtotaal voor Ukkel was nochtans niet representatief voor alle streken, de maanden juni en juli waren in de meeste streken wel droger dan gemiddeld, in de maand augustus echter viel in bepaalde delen van het land meer neerslag dan gemiddeld zodat het zomertotaal op sommige plaatsen de normaalwaarde overschreed, dit is te verklaren door de soms belangrijke dagsommen als gevolg van onweersbuien in augustus. Zo werd in Assebroek (Brugge) over de ganse zomer 260,2 mm gemeten (cfr tabel 4), ruim 100 mm meer dan in Ukkel dus !

Bekijken we de neerslaghoeveelheden per decade voor Ukkel (zie tabel 3) dan merken we op dat er geen significante uitschieters waren in de verschillende tijdvakken.

Er kwamen in Ukkel ook geen bijzonder hoge dagsommen voor : slechts éénmaal werd meer dan 20 mm gemeten, dat was op 5 juni met 23,6 mm. Uiteraard werden in de loop van het seizoen wel hoge etmaalsommen gemeten elders in het land, voornamelijk tijdens onweersbuien.
In de loop van de 5de juni ontstond trouwens al een eerste flinke onweerscel (gelinkt aan een convergentielijn, een zogenmaamd preudo-koufront dat het eigenlijke koufront voorafgaat), deze gaf eerst onweders in het westen van het land, nadien ook elders, met lokaal veel neerslag op korte tijd en ook hagel, in Bougnies (Quévy) werd 46,1 mm neerslag gemeten, in Quévy-le-Petit (Quévy) 43,5 mm, in Buizingen (Halle) 32,2 mm en in La Hestre (Manage) 32,0 mm. In Zeebrugge viel 30 mm op een paar uur tijd.
De dagen nadien bleef het overwegend droog, op 12/13 juni vielen er opnieuw lokaal enkele (onweers)buien na een warme dag (maar het bleef allemaal nogal beperkt), aan het einde van de tweede decade viel af en toe wat neerslag, maar grote hoeveelheden bleven uit. Op 22 juni daarentegen zorgde een golvende storing regionaal wel voor nogal wat neerslag, de grootste dagsommen waren voor de zuidelijke landshelft: 36 mm in Gosselies (Charleroi), 40,5 mm in La Hestre (Manage), 40 mm in Botrange en zelfs 50 mm in Elsenborn.
Door drukstijgingen bleef het gedurende de rest van de maand juni overwegend droog en het droge weer bleef aanhouden tot aan het einde van de hittegolf (enkel op 2 juli waren er enkele buien in het westen van het land), op de 5e juli trokken regen- en onweersbuien doorheen het land, vooral in het westen en het oosten van het land. Het meest opmerkelijk waren de onweders in het oosten (noorden van de Ardennen, Hoge Venen, land van Herve) aangezien zij daar wind- en hagelschade aanrichtten (hagelstenen met een diameter tot 6 cm werden waargenomen in het land van Herve), tegen de avond verliet de convergentielijn en nadien het koufront ons land. Nadien werd het wisselvallig met nog een aantal buien, op de 8e werd in Botrange en Elsenborn respectievelijk 26,1 mm en 25 mm gemeten. De rest van de maand bleef het wisselvallig, maar echt grote dagsommen deden zich niet voor. Wel vermeldenswaardig is nog de koele, wisselvallige laatste week van de maand juli: onstabiele zeelucht bepaalde toen ons weer en regelmatig kregen we wel eens te maken met regen of buien, en ook de wind speelde geregeld een belangrijke rol. Op de 24e werd 16,2 mm gemeten in Koksijde en 14,2 mm in Middelkerke, op de 29e 28 mm in Essen.
In de eerste 10 dagen van augustus viel niet al te veel neerslag, enkel in de nacht van 6 op 7 augustus viel er wel enige neerslag van betekenis tijdens onweders die zich vooral ontwikkkelden tussen de regio Charleroi en het noordoosten van het land : zo viel onder andere 26 mm in Florennes, 20 mm in Bièrset en 14,2 mm in Genk.  
Een volgende belangrijke onweersepisode kregen we in de loop van de 13e: langs de oostelijke flank van een depressie over Bretagne werd warme en vochtige lucht over onze streken aangevoerd, in de loop van de namiddag onstond een convergentielijn in die warme lucht, deze bereikte het noorden van Frankrijk en de Belgisch-Franse grens in de loop van de namiddag en ging gepaard met 'heftige fenomenen': felle rukwinden, lokaal hagel (in de buurt van Lobbes werden hagelbollen met een diameter van enkele centimeter waargenomen) en veel neerslag op korte tijd met lokaal wateroverlast tot gevolg. In de loop van de avond trok de lijn geleidelijk verder naar het centrum en vervolgens naar het noordoosten van het land. In Bilzen werd 64 mm gemeten binnen 1 etmaal, in Genk 56,3 mm en in Diest 44,6 mm. Op de 14e bevonden wij ons in iets minder warme maar nog steeds onstabiele en vochtige lucht en er vielen nog een aantal lokaal felle buien, in Deurne werd nog 22 mm gemeten, in Essen 20,2 mm. Op de 15e trok dan een storing doorheen het land die de overgang markeerde naar frissere lucht, vooral in het centrum en het oosten van het land gaf dit vrij veel neerslag, 's avonds trok de storing traag oostwaarts : in Ukkel viel 19 mm, in Genk 25,1 mm, in Bièrset en Gosselies 37 mm en in Sivry 43 mm.
In de loop van 23 augustus ontstonden (opnieuw bij het verdrijven van de warmte)  een aantal lokaal felle regen- en onweersbuien, in Gorsem leverde dit 36 mm op, in Koersel en Kleine Brogel respectievelijk 35,2 mm en 34 mm.
In de nacht van 29 op 30 augustus trokken flinke onweders vanuit Noord-Frankrijk over West- en Oost-Vlaanderen naar het noorden, lokaal viel veel neerslag in korte tijd en was er flink wat windschade. In Assebroek (Brugge) werd 46,4 mm gemeten.
Ook in de loop van 31 augustus ontstonden er lokaal een aantal (flinke) onweders, de neerslaghoeveelheden bleven over het algmeen redelijk binnen de perken, in Buzenol in het uiterste zuiden van het land werd toch 31 mm gemeten.

 Tabel 3: neerslaghoeveelheid per decade te Ukkel (in mm of l/m²)

De laatste week van juli verliep wisselvallig, vrij koel en bovendien winderig (beeld uit Nieuwpoort op
30 juli), een groot contrast met het begin van die maand toen wij een korte maar intense hittegolf
beleefden, foto: Willyloursonfotograf, forum Météo Belgique

In onderstaande tabel vinden we voor enkele plaatsen in het land het neerslagtotaal per zomermaand terug alsook het totaal voor de hele zomer.

Tabel 4: neerslaghoeveelheden gedurende de zomer (in mm of l/m²)

Het aantal neerslagdagen was de voorbije zomer perfect normaal te Ukkel: er werd neerslag gemeten op 43 dagen  (gemiddeld: 44). Bovendien was de neerslagfrequentie vrij gelijkmatig verspreid over de 3 zomermaanden. In juni, juli en augustus viel neerslag op respectievelijk 12, 16 en 15 dagen.
De langste periode zonder meetbare neerslag vonden we te Ukkel terug tussen 23 juni en 4 juli (12 opeenvolgende dagen), de periode van 23 juni tot en met 12 juli (20 opeenvolgende dagen) was neerslagarm met slechts 1,9 mm, en tussen 23 juni en 23 juli (30 opeenvolgende dagen) viel 16,4 mm. De geringe neerslaghoeveelheden in die periode in combinatie met de grote hitte van begin juli (zie hoger) en de reeds droge voorgeschiedenis (het regende de maanden daarvoor immers systematisch minder dan gemiddeld)  maakten dat er sprake was van droogte in het land; de weinige neerslag die viel, verdampte vaak snel en doordat de onderste luchtlagen zo droog waren, bereikte de neerslag soms de grond niet eens.

Stratocumulusbewoling belicht door de ondergaande zon in Wanfercée-Baulet, op 28 juni
Foto : Willyloursonfotograf, forum Météo Belgique

4.    Zonneschijnduur

s

 {jumi [staticfiles/climatology/comp_season_nl.php][2015][ETE][85][115]}

Juni 2015 :

Waarnemingen juni 2015

Juli 2015 :

Waarnemingen juli 2015

Augustus 2015 :

Waarnemingen augustus 2015

Met de medewerking van Koen Vandenbussche.