Analyse van het jaar 2015
Het jaar 2015 was in Ukkel abnormaal warm en zeer abnormaal zonnig. Het neerslagtotaal was normaal laag maar de neerslagfrequentie was perfect normaal !
| 2015 | Normalen 1981-2010 | Record + | Record - | |
|
Temperatuur(°C) |
11.3 | 10.5 | 11.9 (2014) | 7.0 (1879) |
| Zonneschijnduur (uren) | 1734.4 |
1544.6 | 2151.0 (1959) | 1238.6 (1981) |
| Neerslag (mm en dagen) | 736.7 (198 d) |
852.4 (199 d) |
1088.5 (2001) 266 d (1974) |
406.4 (1921) |
{jumi [staticfiles/climatology/annual_nl.php][2015]}
1. De luchttemperaturen
2015 is alweer een warm jaar geworden : de gemiddelde temperatuur te Ukkel bedroeg 11,3 °C (ref. periode 1981-2010: 10,5 °C).
Hiermee komt dit jaar op een gedeelde vijfde plaats te staan (samen met 1989) in de reeks van warme jaren sinds 1833 in Brussel-Ukkel. Het warmste jaar in ons land beleefden wij vorig jaar met een gemiddelde temperatuur van 11,9 °C, gevolgd door 2011 (11,6 °C), 2007 (11,5 °C) en 2006 (11,4 °C). Het is zeer opvallend dat de warmste jaren in ons land zich allemaal in een recent verleden situeren.
Het zag er lange tijd naar uit dat 2015 niet bijzonder warm ging worden, de 2 laatste maanden van het jaar hebben daarin verandering gebracht.
Zoals we merken in tabel 2 hieronder lagen de temperaturen gedurende het eerste semester van het jaar zeer dicht bij de langjarig gemiddelde waarden.
De maanden juli en augustus waren warmer dan gemiddeld: in de maand juli was dit vooral te wijten aan de hittegolf die we beleefden in het begin van de maand. De eerste 7 dagen van juli waren zeer warm met een gemiddelde temperatuur van 23,7 °C, dit in flink contrast met de laatste 7 dagen met een gemiddelde van 14,7 °C, die laatste juliweek was naast koel ook wisselvallig en af en toe winderig zodat het soms eerder herfst leek; in augustus was de warmte wat meer verspreid over de ganse maand en het werd de warmste maand van het jaar (zie tabel 2).
Voor het geheel van de zomer merken we nog op dat één (of meerdere) warme dag(en) vaak snel gevolgd werd(en) door opvallend koelere dagen: zo haalde het maximum op 5 juni een voor de tijd van het jaar bijzonder hoge waarde van 32,6 °C, terwijl het tussen 6 en 9 juni geen 20 °C werd, met maxima dalend van 19,6 °C op de 6e tot 16,2 °C op de 9e juni. Op 4 juli bereikte de temperatuur 31,7 °C, slechts enkele dagen later op 8 en 9 juli bereikten we geen 20 °C meer met respectievelijk 18,4 °C en 19 °C als maximum. In Elsenborn (Butgenbach) was de minimumtemperatuur van 10 juli opmerkelijk laag met 0,0 °C (dit terwijl op diezelfde plaats op 2 juli in de namiddag 32,7 °C werd gemeten !).
En ook in de maand augustus vinden we enkele gevallen terug van belangrijke temperatuurschommelingen: op de 13e werd het 31,9 °C, op de 15e slechts 18,5 °C. Verder in diezelfde maand haalden we 16,9 °C op de 27e en 30,3 °C op de 30e, hier gaat het dan uiteraard om een koele dag die gevolgd wordt door een zeer warme (waarden telkens voor Ukkel tenzij anders vermeld).
De maanden september en oktober waren eerder aan de koele kant: september was de koelste sinds 2001, voor oktober moeten we teruggaan naar 2003 om een koelere terug te vinden.
Vooral midden oktober was het gedurende een aantal dagen zéér koud voor de tijd van het jaar met maxima van slechts 5 °C tot 7 °C (Ukkel: maxima op 13 en 15 oktober van respectievelijk 5,5 °C en 5,6 °C), zo'n 10 °C onder het langjarig gemiddelde ! Op de Hoge Venen lagen de maxima enkele dagen rond het vriespunt. De tweede oktoberdecade was dan ook de vierde koudste in Ukkel sinds tenminste 1901 met een gemiddelde temperatuur van 6,9 °C (ref. periode 1981-2010: 11,1 °C).
De relatief koele maanden september en oktober hebben de vrij warme zomermaanden juli en augustus min of meer gecompenseerd, zodat de globale gemiddelde temperatuur tot en met eind oktober (de eerste 10 maanden van het jaar dus) zeer dicht het langjarig gemiddelde benaderde.
Maar ... tussen eind oktober en het einde van het jaar was het een groot deel van de tijd zeer zacht voor de tijd van het jaar, soms extreem zacht. Enkel tussen 20 en 29 november lagen de temperaturen dicht bij of iets onder het langjarig gemiddelde (dit blijkt ook uit het decadegemiddelde van de laatste 10 novemberdagen: zie tabel 1).
In de maanden november en december werden verschillende records gebroken:december 2015 werd met een gemiddelde temperatuur van 9,6 °C (ref. periode 1981-2010: 3,9 °C) recordwarm, het vorig record van 7,5 °C uit 1934 werd verpulverd ! (het is zeer bijzonder dat een vorig maandrecord met maar liefst 2,1 °C wordt verbroken !) Ook de gemiddelde maximum- en minimumtemperatuur waren in december recordhoog met respectievelijk 11,6 °C en 7,5 °C (vorige records dateren uit 1934 met respectievelijk 8,9 °C en 5,7 °C, de normaalwaarden zijn respectievelijk 6,1 °C en 1,7 °C ! ).
Bovendien - en dat is toch wel zeer merkwaardig - ligt de gemiddelde temperatuur van december 2015 hoger dan dat van de warmste maand maart uit de meetreeks sinds 1833, de warmste maanden maart dateren uit 1957 en 1991 met een gemiddelde temperatuur van 9,5 °C ! Vermeldenswaardig is ook nog dat de gemiddelde temperatuur van december 2015 (9,6 °C) vrijwel overeenkomt met het normaal gemiddelde van de maand april (9,8 °C).
November 2015 werd de tweede warmste sinds het begin van de metingen met een gemiddelde van 10,1 °C, enkel voorafgegaan door november 1994 met 10,4 °C (ref. periode 1981-2010: 6,8 °C).
Vooral de eerste 20 dagen van november waren extreem warm, zodat het record van de gemiddelde temperatuur van zowel de eerste (1-10 november) als de tweede decade (11-20 november) scherper werd gesteld (zie tabel 1). Enkel de lagere, vrijwel normale temperaturen in de laatste 10 dagen van november hebben ervoor gezorgd dat wij het maandrecord van november net niet hebben overtroffen.
Het hoeft niet te verwonderen dat er ook in december decaderecords werden gebroken: zowel de tweede decade (11-20 december) als de derde decade (21-31 december) waren de warmste in hun soort sinds tenminste 1901 met een gemiddelde temperatuur van respectievelijk 10,1 °C en 10 °C (tabel 1).
Natuur in de war door de extreem warme decembermaand: narcissen in bloei in
Neder-Over-Heembeek op 27 december !
Foto: Philippe Mievis
Tabel 1: gemiddelde temperaturen (in °C) in Ukkel per decade voor de maanden november en december 2015, de normaalwaarden (norm.: ref. periode 1981-2010) en het decaderecord + (sinds 1901).
We merken op dat 4 van de 6 decade's recordwarm zijn geweest !
| gem. temp. | 2015 | norm. | decaderecord + |
| nov I | 13,7 | 8,3 | 12,3 (2011) |
| nov II | 11,7 | 6,7 | 11,1 (2009) |
| nov III | 4,9 | 5,4 | 10,1 (2006) |
| dec I | 8,9 | 4,4 | 10,4 (1979) |
| dec II | 10,1 | 3,7 | 8,4 (1956) |
| dec III | 10,0 | 3,6 | 8,8 (2012) |
Ook de absolute maxima in zowel november als december waren merkwaardig hoog: in november werd op de 1e 20,8 °C bereikt in Ukkel (dit was nooit eerder gemeten in een novembermaand, hoewel we in het verleden wel al maxima kregen die deze waarde benaderden), in december werd op de 17e 16 °C gemeten (in het verleden werd nog een hogere waarde van 16,7 °C geobserveerd op 16 december 1989).
Verder noteren we voor de maand december een recordhoog absoluut minimum te Ukkel: de laagste temperatuur van de maand was +2,9 °C gemeten op 10 december. Het vorig record van hoogste absoluut minimum voor een decembermaand dateert uit 1988 met +1,4 °C.
Tabel 2 : gemiddelde maandtemperaturen (in °C) te Ukkel in 2015 (TT), de normaalwaarden (NORM : ref. periode 1981-2010) en de afwijking tov de normaalwaarden (δ)
|
2015 |
TT |
NORM |
δ |
2015 |
TT |
NORM |
δ |
|
jan |
3,5 |
3,3 |
+0,2 |
jul |
19 |
18,4 |
+0,6 |
|
feb |
3,3 |
3,7 |
-0,4 |
aug |
19,4 |
18 |
+1,4 |
|
mrt |
6,6 |
6,8 |
-0,2 |
sep |
13,5 |
14,9 |
-1,4 |
|
apr |
10,3 |
9,8 |
+0,5 |
okt |
10,2 |
11,1 |
-0,9 |
|
mei |
13,1 |
13,6 |
-0,5 |
nov |
10,1 |
6,8 |
+3,3 |
|
jun |
16,5 |
16,2 |
+0,3 |
dec |
9,6 |
3,9 |
+5,7 |
2. Aantal dagen met karakteristieke temperatuur
Het aantal zomerse dagen (Max >= 25 °C) bedroeg in Ukkel 31 (ref. periode 1981-2010: 28,1). In de lente werd het één keer zomers warm en in de herfst geen enkele keer.
De zomer zelf had 30 dagen met meer dan 25 °C: 5 in juni, 9 in juli en 16 in augustus.
Er waren eveneens 7 hittedagen in Ukkel (Max >= 30 °C) (ref. periode 1981-2010: 4 d): 1 in juni en telkens 3 in juli en augustus.
Begin juli kregen we te maken met een korte maar intense hittegolf (voor Ukkel van 30 juni tot en met 5 juli), de hoogste temperaturen werden gemeten op 1 en 2 juli. In het westen en centrum van het land was 1 juli de warmste dag van het jaar met temperaturen tot zo'n 35 °C: in Ukkel bereikte het maximum 34,5 °C, aan de kust in Koksijde 35,2 °C. In het oosten van het land was het op 2 juli opnieuw bijzonder warm, met zo mogelijk nog hogere temperaturen dan de dag ervoor, de hoogste temperatuur werd gemeten in Luik-Monsin met 38,8 °C ! In Kleine Brogel (Peer) werd het op diezelfde dag 38,1 °C en in Bièrset (Luik) 37,5 °C.
Tijdens deze hittegolf was de nacht van 3 op 4 juli recordwarm in Ukkel : de temperatuur kwam niet onder 24,5 °C, wat nooit eerder was voorgekomen sinds het begin van de temperatuurwaarnemingen. Ook op verschillende andere plaatsen bleef de temperatuur ruim boven 20 °C die nacht, in Bièrset (Luik) lag het minimum zelfs op 25 °C !
In Ukkel waren er 77 warme dagen (Max >= 20 °C) in 2015 (ref. periode 1981-2010: 88,9 d).
Het voor- en het najaar leverden dit jaar relatief weinig warme dagen op : in de lente werd het op 8 dagen meer dan 20 °C (normaal: 14,5 d), in de herfst nog op 6 dagen (normaal: 12,8 d). Op 10 april kwam de temperatuur voor het eerst boven 20 °C uit in Ukkel met een maximum van 21,9 °C, de laatste warme dag kregen we op 1 november met een maximum van 20,8 °C, een bijzonder hoge waarde voor begin november !
In de maanden juni, juli en augustus werd het op 63 dagen meer dan 20 °C (normaal: 61,6 d).
ochtend 4 februari 2015: flinke sneeuwlaag bij een temperatuur
van -7 °C in Xhoffraix (nabij de Hoge Venen)
Foto : Alexis Papapanayotou
Het aantal vriesdagen (Min < 0 °C) bedroeg te Ukkel 33 (ref. periode 1981-2010: 44 d).
Gedurende de wintermaanden januari en februari waren er respectievelijk 13 en 15 vriesdagen, het betrof steeds lichte vorst. Het absoluut minimum te Ukkel in 2015 bedroeg -3,1 °C, gemeten op 5 februari.
In de eerste voorjaarsmaand maart kwam het nog 3 keer tot lichte vorst met een minimum van -1 °C op de 5e, in het najaar tenslotte kregen we nog 2 vriesdagen: 23 en 24 november met een minimum van -1,8 °C in de ochtend van 23 november. In december was er geen enkele vriesdag in Ukkel.
Ook elders in het land werden in 2015 geen bijzonder lage temperaturen gemeten, in het oosten en zuiden van het land kwam het lokaal nipt tot strenge vorst (Min < -10 °C) in de eerste decade van de maand februari.
In Ukkel was er slechts 1 winterse dag (Max < 0 °C) (ref. periode 1981-2010: 7,4 d): op 22 januari was het maximum hier -0,2 °C.
3. De neerslag
Het jaartotaal van de neerslag was met 736,7 mm normaal laag te Ukkel (gemiddeld 852,4 mm over de periode 1981-2010). Het was het droogste jaar sinds 2003 toen 670,5 mm werd gemeten.
Enkel de maanden januari en november waren natter dan gemiddeld met 123,9 mm in januari (gemiddeld: 76,1 mm) en 103,7 mm in november (gemiddeld: 76,4 mm), beide waren 'abnormaal' nat (lees: gemiddelde herhalingsperiode tussen 6 en 10 jaar).
Voor alle andere maanden van het jaar werd het langjarig gemiddelde van de neerslaghoeveelheid niet bereikt, hoewel geen enkele maand kurkdroog was. De afwijkingen waren het grootst in de maanden april (24,4 mm in 2015 tegenover 51,3 mm gemiddeld), juli (35,5 mm tegenover 73,5 mm), oktober (40,9 mm tegenover 74,5 mm) en december (54 mm tegenover 81 mm).
Kijken we naar de seizoenen, dan stellen we vast dat het relatief droge jaar vooral kan verklaard worden door het droge voorjaar en de droge zomer: de lente was goed voor 139,7 mm (tegenover gemiddeld 187,8 mm), het zomertotaal bereikte 157,6 mm (gemiddeld: 224,6 mm).
Op niveau van de decade's tenslotte (opeenvolgende periode's van 10 dagen) vinden we de volgende natste tijdvakken van het jaar terug: 1-10 januari met 63,8 mm en 21-30 november met 64,7 mm.
Belangrijke onweerssituatie's op grote schaal deden zich weinig voor in de zomer. De grootste neerslag-dagsom afgelopen zomer werd waargenomen in Bilzen met 64 mm op 13 augustus.
Ondanks het laag neerslagtotaal was de neerslagfrequentie perfect normaal: het aantal dagen met meetbare neerslag bedroeg te Ukkel 198 (ref. periode 1981-2010: 198,7 d).
In de maanden januari en september lag het aantal neerslagdagen met respectievelijk 25 en 21 hoger dan gemiddeld (ref. periode 1981-2010: 19,2 d en 15,7 d).
Voor het geheel van de lentemaanden was de neerslagfrequentie abnormaal laag met in de maanden maart, april en mei samen 38 neerslagdagen (ref. periode 1981-2010: 49 dagen). In de andere maanden tenslotte lag het aantal dagen met neerslag in de buurt van het langjarig gemiddelde.
We vinden 2 tijdvakken terug met minstens gedurende 10 opeenvolgende dagen geen meetbare neerslag in Ukkel: van 12 tot en met 23 april en van 23 juni tot en met 4 juli (telkens 12 opeenvolgende dagen). Anderzijds waren er ook 2 tijdvakken met minstens 10 opeenvolgende dagen neerslag: van 6 tot en met 19 januari en van 12 tot en met 25 september (telkens 14 opeenvolgende dagen).
In Ukkel was de neerslag geheel of gedeeltelijk vergezeld van sneeuw gedurende 10 dagen in 2015 (ref. periode 1981-2010: 19,2 d): 6 in januari en telkens 2 in februari en november. Grote hoeveelheden sneeuw op de bodem werden niet gemeten in Laag- en Midden-België, in Ukkel bereikte de maximale dikte van de sneeuwlaag 2 cm, op 24 januari. In het oostelijk deel van Laag- en Midden-België werd diezelfde dag wel tussen 5 en 10 cm gemeten.
In de Hoge Venen lag er in de eerste maanden van het jaar geregeld sneeuw, vanaf 17 januari tot 10 maart lag er onafgebroken sneeuw in de omgeving van Botrange, tot 19 maart werden nog sneeuwresten waargenomen. De maximale sneeuwdikte in Mont-Rigi (nabij Botrange) bereikte zo'n 40 cm begin februari, maar op andere plaatsen in de Hoge Venen/Oostkantons lag er tijdelijk tot ongeveer 0,5 meter sneeuw.
Midden oktober viel de eerste sneeuw van het najaar in de Hoge Venen, op de 16e werd tot 2 cm gemeten, zeer vroeg in het seizoen. In november lag er sneeuw tussen 22 en 28 november met een maximale dikte van zo'n 6 cm of iets meer.
Gedurende de extreem zachte decembermaand tenslotte werd geen sneeuw waargenomen.
4. De zonneschijnduur
De totale zonneschijnduur bedroeg te Ukkel 1.734,5 uur (ref. periode 1981-2010: 1.544,6 uur) en was hiermee zeer abnormaal hoog.
Zowel het voorjaar als de zomer hebben 2015 tot een zonnig jaar gemaakt. De lente was zeer abnormaal zonnig met in totaal 572,4 uur zon (ref. periode 1981-2010: 464 uur). De 3 lentemaanden waren zonniger dan gemiddeld, maar vooral april viel op met 228,4 uur zon (ref. periode 1981-2010: 157 uur).
Ook de zomer was aan de zonnige kant met in totaal 655,3 uur zon (ref. periode 1981-2010: 578,3 uur): in juli en augustus was de zonneschijnduur perfect normaal, de maand juni gaf wel abnormaal veel zonneschijn met 245,6 uur (ref. periode 1981-2010: 188 uur). Aangezien de maand mei 210,5 uur zon gaf, kregen we 3 opeenvolgende maanden (april, mei en juni) met telkens meer dan 200 uur zon.
In de 3 herfstmaanden lag het totaal van de zonneschijnduur zeer dicht bij normaal, en ook in de maanden januari en februari waren er geen al te grote afwijkingen.
De laatste maand van het jaar tenslotte verliep zeer abnormaal zonnig met 73,9 uur zon (tegenover een langjarig gemiddelde van 45,1 uur). De combinatie van een uiterst zachte, vrij droge en een zonnige maand in het winterseizoen is nogal uniek !
24 april 2015: zonnige lentedag in de fruitstreek rond Sint-Truiden
Foto: Koen Vandenbussche
