Analyse van het jaar 2016

Het jaar 2016 was in Ukkel normaal voor praktisch alle parameters: 
temperaturen, zonneschijnduur, neerslaghoeveelheid en -frequentie.
We onthouden van 2016 voornamelijk de kletsnatte periode aan het einde van de lente en in de eerste zomermaand, en de  warme, droge en zonnige septembermaand !

 

	2016	Normalen 1981-2010	Record +	Record -
Temperatuur(°C)	10,7	10.5	11.9 (2014)	7.0 (1879)
Zonneschijnduur (uren)	1571.8	1544.6	2151.0 (1959)	1238.6 (1981)
Neerslag (mm en dagen)	942,3 (190 d)	852.4  (199 d)	1088.5 (2001) 266 d (1974)	406.4 (1921) 153 d (1921)

{jumi [staticfiles/climatology/annual_nl.php][2016]}

 1. De luchttemperaturen

2016 was slechts iets warmer dan normaal: de gemiddelde temperatuur te Ukkel bedroeg 10,7 °C (ref. periode 1981-2010: 10,5 °C).
Het gemiddeld maximum en minimum bedroeg respectievelijk 14,3 °C en 7,1 °C (ref. periode 1981-2010: 14,2 °C en 6,9 °C). 

Uit tabel 1 hieronder blijkt dat de gemiddelde temperatuur voor geen enkele maand enorm afwijkt van de normaalwaarde, enkel de maand september vormde hierop een uitzondering.

Het jaar begon met 2 zachte wintermaanden. Af en toe was er wel een kouder intermezzo: tussen 15 en 22 januari lagen de temperaturen onder normaal en was er vrijwel algemene nachtvorst. Nadien werd het terug een stuk zachter, en op de 25e zelfs bijzonder zacht met in Ukkel 14,9 °C (dit terwijl het hier precies een week eerder op het warmste ogenblik van de dag slechts -0,9 °C was), op andere plaatsen bereikten de temperaturen nog hogere waarden, tot 17 °C in Angleur, 16,7 °C in Koersel en 16,6 °C in Kleine Brogel, extreem hoog voor de laatste week van januari. Ook februari was over het algemeen zacht, rond het midden van de maand was het tijdelijk kouder doordat de stroming aflandig werd, met nachtvorst in de meeste streken, ook het einde van de maand was vrij fris onder invloed van polaire en nadien continentale luchtstromingen.
De lente liet dit jaar vrij lang op zich wachten: de maanden maart en april waren eerder fris met een gemiddelde temperatuur van respectievelijk 5,3 °C en 8,5 °C (ref. periode 1981-2010: respectievelijk 6,8 °C en 9,8 °C), beide maanden verliepen kouder dan december 2015 (dat was dan ook een maand buiten catogerie op thermisch vlak).
Mei startte met een zonnige en geleidelijk aan warmere periode: aanvankelijk was het nog fris, op de 3e was het maximum in Ukkel nog maar 13,8 °C, maar op de 7e bereikten we al 25,2 °C, ook de minima gingen flink de hoogte in: de eerste dagen van de maand lagen ze amper boven het vriespunt, maar tussen de 7e en de 13e lagen ze in vele streken boven 10 °C, op de 10e was het minimum zelfs 14,7 °C in Ukkel. Op de 14e was de eerste lente-opstoot achter de rug: in Ukkel haalde het maximum nog slecht 11,8 °C, tegenover 22,3 °C een dag eerder. De maand eindigde uiteindelijk met een gemiddelde temperatuur die iets boven het langjarig gemiddelde uitkwam (door de stabiele periode in de eerste helft van de maand).
Juni was thermisch een normale maand, ondanks het sombere en bijzonder nat karakter van de maand. Het waren voornamelijk de nachten die aan de warme kant waren, het gemiddeld minimum was in Ukkel 12,8 °C en lag hiermee bijna één graad hoger dan gemiddeld. De dagtemperaturen lagen dan weer eerder aan de lage kant; zowel de hoge minima als de lage maxima kunnen verklaard worden doordat er over het algemeen veel bewolking was waardoor de temperatuuramplitude's beperkter zijn.
Ook juli en augustus waren perfect normaal, weliswaar met verschillen tussen de decade's: het is pas na half augustus dat de echte 'stabiele' zomer aanbrak dit jaar: de laatste decade van augustus was de warmste sinds 1901 met een gemiddelde temperatuur van 20,6 °C (normaal: 16,9 °C), het vorige record dateert uit de jaren 1942, 1955, 1997 en 2001, toen bedroeg het gemiddelde in dezelfde periode 20,2 °C. Het zag er nochtans aanvankelijk naar uit dat augustus eerder fris zou worden, het gemiddelde voor de eerste decade bedroeg 16 °C (ref. periode 1981-2010: 18,9 °C), ook het begin van de tweede decade was erg fris met op de 11e amper 14,6 °C als maximum te Ukkel, het minimum op die dag was amper 7,7 °C (we moeten al teruggaan naar 6 augustus 1987 om een lager minimum terug te vinden in deze periode, toen koelde het af tot 5,9 °C).

Het warme weer van eind augustus werd verder gezet in de eerste herfstmaand : september was een bijzonder warme maand met een gemiddelde temperatuur van 17,5 °C (ref. periode 1981-2010: 14,9 °C) : het werd de vierde warmste sinds het begin van de meetreeks in 1833. Tot en met de 18e van de maand lag de gemiddelde temperatuur ruim boven normaal, nadien werd het iets minder warm maar verre van koud. Op 7 en 8 september was het behoorlijk zonnig met temperaturen tot boven 25 °C op de meeste plaatsen, na een iets koeler intermezzo werd het de week daarop nog warmer, zelfs tropisch: op 13 september werd het in een groot deel van het land tropisch warm, ook op de 14e was dit nog zo maar op minder grote schaal. Ook de nachten verliepen warm, lokaal bleven de minima boven 20 °C, zo werd het in Bièrset (Luik) in de nacht van 13 op 14 september niet koeler dan 21,8 °C.

Oktober en november verliepen wat koeler dan gemiddeld dit jaar, eind november en begin december was het voornamelijk 's nachts vrij koud. December was over het algemeen relatief zacht maar eindigde koud met nachtvorst en de laatste dag van het jaar vroor het in een deel van het land permanent. 

Prachtige ochtend in Wideumont op 6 september: nog wat nevel aan het begin van een zomerse
en warme septemberdag 
Foto: webcam Wideumont, K.M.I.

 

Tabel 1 : gemiddelde maandtemperaturen (in °C) te Ukkel in 2016 (TT), de normaalwaarden (NORM : ref. periode 1981-2010) en de afwijking tov de normaalwaarden (δ)

2016	TT	NORM	δ	2016	TT	NORM	δ
jan	4,8	3,3	+1,5	jul	18,3	18,4	-0,1
feb	4,5	3,7	+0,8	aug	18,1	18	+0,1
mrt	5,3	6,8	-1,5	sep	17,5	14,9	+2,6
apr	8,5	9,8	-1,3	okt	9,7	11,1	-1,4
mei	14,2	13,6	+0,6	nov	6,1	6,8	-0,7
jun	16	16,2	-0,2	dec	4,7	3,9	+0,8

2. Aantal dagen met karakteristieke temperatuur

Het aantal zomerse dagen (Max >= 25 °C) bedroeg in Ukkel 25 (ref. periode 1981-2010: 28,1). In de lente werd het 2 keer zomers warm in de stabiele zonnige periode begin mei. De zomer telde 17 zomerse dagen en in de herfst werd het nog 6 keer zomers warm.

Er waren eveneens 6 hittedagen in Ukkel (Max >= 30 °C) (ref. periode 1981-2010: 4 d). Opvallend is wel dat 4 van die hittedagen na 15 augustus voorkwamen.
De eerste tropische hitte van het jaar kregen we in Ukkel op 19 en 20 juli met maxima van respectievelijk 30,3 °C en 31,6 °C. Tussen 23 en 27 augustus kregen we een vrij late officiële hittegolf met op 24, 25 en 27 augustus meer dan 30 °C in Ukkel, het maximum was respectievelijk 31,9 °C, 32,5 °C  en 30,7 °C.
Tenslotte was er nog een hittedag op 13 september met 31,2 °C in Ukkel, dit was zeer bijzonder zo laat in het seizoen ! Ook elders in het land was het op die dag extreem warm : in Kleine Brogel bereikte het maximum op 13 september maar liefst 33,8 °C, in Koksijde 33,1 °C, in Deurne 32,1 °C en in Bièrset 31,5 °C (voor al deze plaatsen zijn dit recordwaarden voor de tweede decade van september sinds het begin van de metingen op deze plaatsen in 1953).

In Ukkel waren er 97 warme dagen  (Max >= 20 °C) in 2016 (ref. periode 1981-2010: 88,9 d). In de lente werd het 12 keer meer dan 20 °C, de warme dagen vielen allemaal in de maand mei, de eerste dag met een maximum > 20 °C was 6 mei, met 23,4 °C. Gedurende de weerkundige zomer werd het op 60 dagen meer dan 20 °C, een normaal aantal. Tijdens de sombere en kletsnatte junimaand kregen we 11 warme dagen (tegenover gemiddeld 15,7), in juli en augustus bedroeg het aantal respectievelijk 24 en 25. Tijdens de warme en zonnige septembermaand werd in Ukkel nog op 25 dagen meer dan 20 °C gemeten, wat uitzonderlijk veel is. Op 28 september haalden we voor het laatst dit jaar meer dan 20 °C.  

26 april 2016: Sneeuwlaag van betekenis voor eind april, in de Hoge Venen !
Foto genomen in de buurt van Signal de Botrange
Foto :  Alexis Papapanayotou

Het aantal vriesdagen (Min < 0 °C) bedroeg te Ukkel 43 (ref. periode 1981-2010: 44 d). In de eerste 3 maanden van het jaar vroor het op respectievelijk 7, 12 en 10 dagen. De laagste temperatuur bereikte -7,2 °C, op 19 januari. Die ochtend was voor vele streken de koudste van het jaar, in Elsenborn (Butgenbach) daalde de temperatuur tot -17,9 °C.
In april kregen we nog een late vriesdag, op de 28e bereikte het minimum -0,7 °C in Ukkel. We moeten naar 1981 terugkeren om een latere vriesdag in het voorjaar aan te treffen, op 3 mei van dat jaar was het minimum -1 °C. 
In november en december tenslotte vroor het op respectievelijk 4 en 9 dagen, het ging telkens om lichte vorst. De laagste temperatuur van het najaar was -3,7 °C op 30 november.

 

In Ukkel waren er 2 winterse dagen (Max < 0 °C) (ref. periode 1981-2010: 7,4 d): op 18 januari was het maximum hier -0,9 °C, het bleef in de meeste streken vriezen op die dag, in Hoog-België bleven de maxima zelfs beneden -5 °C. 
Ook op de laatste dag van het jaar bleef het de ganse dag vriezen met in Ukkel een maximum van -2,2 °C (aan de kust en in de hoogste delen van het land kwamen de temperaturen wel boven het vriespunt uit).

 

3. De neerslag

In Ukkel viel over het jaar in totaal 942,3 mm neerslag (gemiddeld 852,4 mm over de periode 1981-2010). Dit teveel is normaal.

Het eerste semester van het jaar was nochtans extreem nat, meer nog: de eerste 6 maanden waren nooit eerder zo nat sinds het begin van de waarnemingen in 1833 in Brussel-Ukkel, in totaal viel over deze periode maar liefst 648,2 mm neerslag (ref. periode 1981-2010: 398,8 mm), het vorig record dateert uit 1937 met 544,4 mm. 
In 3 van de eerste 6 maanden van het jaar viel meer dan 100 mm neerslag: januari en februari waren goed voor respectievelijk 134,6 mm en 112,7 mm (normaal: resp. 76,1 mm en 63,1 mm) maar juni was uitzonderlijk nat met 174,6 mm neerslag (normaal: 71,8 mm). We moeten teruggaan naar juni 1839 om een vergelijkbare neerslaghoeveelheid terug te vinden voor juni: toen viel 173,7 mm.
Het hoog neerslagtotaal van de maand juni kan vooral verklaard worden door de verschillende onweders die ons land troffen: er waren in totaal 20 onweersdagen in het land in juni, een recordhoog aantal. Ook in de laatste week van de maand mei was het weer al sterk verstoord : een lagedrukgebied over Duitsland voerde eind mei en begin juni warme en onstabiele lucht vanover Oost- en Zuidoost-Europa westwaarts, wat resulteerde in talrijke onweders, en aangezien de buien vaak lang over eenzelfde regio bleven hangen doordat er weinig stroming was, gaf dit veel neerslag op korte tijd met flinke wateroverlast tot gevolg. Op 30 mei noteerde men in ons land zeer grote neerslaghoeveelheden, op zich is dit niet zo bijzonder in het zomerhalfjaar, maar merkwaardig is wel dat hoge neerslagsommen over een groot gebied werden gemeten, de meest opmerkelijke op die dag was deze van Roeselare met 93,5 mm. Op 1 juni vielen de intense buien vooral in het noordoosten van het land, met in Kleine Brogel 61 mm en in Lommel zelfs 108,6 mm.
Tijdens de periode 22 mei - 21 juni (periode van 31 opeenvolgende dagen, maar niet samenvallend met een kalendermaand) werd in een aantal streken bijzonder veel neerslag gemeten : in Gorsem 221,7 mm, in Koersel 225,2 mm, in Deurne 187,1 mm, in Ukkel 205,2 mm en in Genk zelfs 261,6 mm. 

Ondanks een bijzonder nat eerste semester viel de totale neerslaghoeveelheid op jaarbasis nog mee, doordat het tweede semester aan de droge kant was: de kletsnatte juni werd gevolgd door een eerder droge juli en augustus (althans wat Ukkel betreft) met respectievelijk 55,1 mm en 54,1 mm. In september kregen we meestal hogedrukinvloeden zodat de neerslaghoeveelheden beperkt bleven, in Ukkel viel 18,3 mm (ref. periode 1981-2010: 68,9 mm), ook in oktober was het weer grotendeels onder hogedrukinvloeden, toch viel er nu wat meer neerslag met 50,7 mm. November was de natste herfstmaand met 93,2 mm neerslag, het was de enige maand in de tweede jaarhelft die natter verliep dan gemiddeld. Tijdens de laatste maand van het jaar was het opnieuw de hoge druk die grotendeels regeerde in onze streken zodat de neerslaghoeveelheden erg beperkt bleven: in totaal viel slechts 22,7 mm neerslag te Ukkel, we moeten terugkeren naar 1971 om een drogere december aan te treffen, toen viel slechts 16 mm (ref. periode 1981-2010: 81 mm).  

 

 

 29 mei 2016: overstromingen in de streek van Luik, zoals hier in Heure-le-Romain
Foto: Patrick Politi

De neerslagfrequentie was normaal: het aantal dagen met meetbare neerslag bedroeg te Ukkel 190 (ref. periode 1981-2010: 198,7 d). Alle maanden met een hoger dan gemiddelde neerslagfrequentie kwamen voor in de natte eerste jaarhelft : januari, februari, april en vooral juni. In juni was het aantal neerslagdagen met 24 zeer abnormaal hoog (ref. periode 1981-2010: 15 d), in de junimaanden van 1977 en 1987 regende het op 25 dagen, in juni 1916 op 26 dagen.
Vanaf juli lag het aantal dagen met neerslag systematisch lager dan gemiddeld, enkel in november lag het aantal rond normaal. In december was het aantal neerslagdagen met 9 uitzonderlijk laag (ref. periode 1981-2010: 19,3 d).
De langste periode zonder neerslag kregen we in het voorjaar tussen 8 en 19 maart (12 opeenvolgende dagen).  

In Ukkel was de neerslag geheel of gedeeltelijk vergezeld van sneeuw gedurende 17 dagen in 2016 (ref. periode 1981-2010: 19,2 d): er waren respectievelijk 6 en 5 sneeuwdagen in januari en februari, en telkens 3 in maart en april. In het najaar viel geen sneeuw te Ukkel.
De belangrijkste sneeuwdiktes in het land werden gemeten op 17 januari in Nadrin (Houffalize) en op 7 maart in Mont Rigi (Waimes) met respectievelijk 34 cm en 35 cm.
Op 15 januari viel vooral over het oosten lokaal flink wat sneeuw, in Wallonië voornamelijk in de Condroz en de Famenne. In Humain viel 24 cm sneeuw in minder dan 24 uur, een behoorlijke hoeveelheid voor een plaats gelegen op minder dan 300 meter hoogte. Ook in delen van Waals- en Vlaams-Brabant viel tot 10 cm sneeuw of meer, het sneeuwdek bleef ruim een week intact. In Ukkel werd in de ochtend van 15 januari 5 cm sneeuw gemeten, de dikste sneeuwlaag van het jaar hier.
We merken ook op dat er nog sneeuw van betekenis lag op de Hoge Venen tussen 24 en 30 april, er werd tot 16 cm gemeten in Mont Rigi op de 27e, lokaal kan er nog meer sneeuw gelegen hebben. 
In het najaar lag er sneeuw in de Hoge Venen tussen 7 en 15 november, op de 10e bereikte de sneeuwlaag 13 cm in Mont Rigi.

 

4. De zonneschijnduur

De totale zonneschijnduur bedroeg te Ukkel 1.571,8 uur (ref. periode 1981-2010: 1.544,6 uur) en was hiermee perfect normaal !

Juni was naast een kletsnatte ook een nogal sombere maand: de zonneschijnduur bedroeg 116,3 uur waarmee deze maand abnormaal somber was (ref. periode 1981-2010: 188 uur). September compenseerde grotendeels het tekort aan zonneschijn in juni en werd zeer abnormaal zonnig met 196,8 uur zon (ref. periode 1981-2010: 143 uur). Ook december was een erg zonnige maand met 84,5 uur zon (ref. periode 1981-2010: 45,1 uur). We merken nog op dat december vorig jaar eveneens erg zonnig was met 73,9 uur zon en ook in 2013 met toen 87,4 uur.
De totalen voor de andere maanden van 2016 lagen dicht bij het langjarig gemiddelde.  
Zeer zonnige periodes kregen we begin mei en eveneens in de tweede helft van augustus en in september: de zonnigste decade's van het jaar (in absolute cijfers) waren 1-10 mei met 106 uur zon en 21-31 augustus met 106,1 uur zon.

 20 november 2016: herfststorm treft ons land, foto werd genomen in Bredene
Foto: Alexis Papapanayotou