Analyse van het jaar 2017

Het jaar 2017 was in Ukkel abnormaal warm, de zonneschijnduur en de neerslagfrequentie waren normaal. Het neerslagtotaal was in Ukkel aan de lage kant maar nog normaal. We onthouden van het voorbije jaar vooral de droogte in het eerste semester, de hittegolf in juni, het hoogzomerse weer midden oktober, de bijzonder sombere maand december en de sneeuwval van 11 december die in een groot deel van Vlaanderen voor veel fileleed heeft gezorgd.

	2017	Normalen 1981-2010	Record +	Record -
Temperatuur(°C)	11,3	10.5	11.9 (2014)	7.0 (1879)
Zonneschijnduur (uren)	1.558,3	1.544.6	2.151.0 (1959)	1.238.6 (1981)
Neerslag (mm en dagen)	749,1 (209 d)	852.4  (199 d)	1.088.5 (2001) 266 d (1974)	406.4 (1921) 153 d (1921)

{jumi [staticfiles/climatology/annual_nl.php][2017]}

 1. De luchttemperaturen

2017 was een abnormaal warm jaar : de gemiddelde temperatuur te Ukkel bedroeg 11,3 °C (ref. periode 1981-2010: 10,5 °C). Het was het vijfde warmste jaar in de reeks warmste jaren in Brussel-Ukkel sinds 1833, het warmste jaar blijft 2014 met een gemiddelde temperatuur van 11,9 °C, gevolgd door de jaren 2011, 2007 en 2006.
Het gemiddeld maximum en minimum was het voorbije jaar respectievelijk 15 °C en 7,5 °C (ref. periode 1981-2010: 14,2 °C en 6,9 °C). 
Uit tabel 1 kunnen we afleiden dat de koude maanden in de minderheid waren in 2017.

Het jaar ging wel van start met een koude maand: in januari was de gemiddelde temperatuur 1,1 °C in Ukkel, tegenover een langjarig gemiddelde van 3,3 °C. Vooral de periode tussen 13 en 26 januari verliep koud, zonder dat we van een echte koudegolf konden spreken (althans niet in Ukkel). In het begin van de derde decade daalden de temperaturen in ons land lokaal tot onder - 15 °C, zeer strenge vorst dus. In Laag- en Midden-België waren de minima meestal begrepen tussen -4 °C en - 9 °C, voor vele plaatsen was het de koudste nacht van het jaar !
In februari keerde de winter niet meer echt terug en de maand eindigde zacht: rond 10 en 11 februari was het tijdelijk koud met temperaturen rond of net boven het vriespunt, maar enkele dagen later - op 14 en 15 februari - was het voorjaarsachtig met temperaturen tot boven 15 °C, lokaal tot rond 17 °C.  In Ukkel was het maximum op 10 en 14 februari respectievelijk -0,1 °C en +15,8 °C ! Grote temperatuursverschillen op korte tijd dus, maar dit is nog voorgekomen in februari.

Het zachte weer van februari zette zich in de eerste lentemaand maart voort: die maand werd met een gemiddelde temperatuur van 9,6 °C de warmste in de meetreeks in Brussel-Ukkel sinds 1833, het vorig record dateert uit 1991 met een gemiddelde van 9,5 °C. In de loop van de tweede decade kregen we al een paar dagen met voorjaarsachtige temperaturen, op de 12e en de 16e bereikte het maximum in Ukkel respectievelijk 18 °C en 18,2 °C met telkens veel zon. Aan het einde van de maand kregen we echt warme dagen voor de tijd van het jaar met op de 30e en 31e maxima van respectievelijk 21,8 °C en 20,2 °C in Ukkel, lokaal steeg de temperatuur nog hoger tot meer dan 23 °C.
De maand april kende een betrekkelijk lange koele periode van de 10e tot de 29e wat ervoor gezorgd heeft dat april met een gemiddelde temperatuur van 8,8 °C kouder verlopen is dan maart (met een gemiddelde van 9,6 °C). Tussen 18 en 20 april kregen we ook nachtvorst in vele streken, in de nacht van 19 op 20 april lagen de minima in Laag- en Midden-België over het algemeen tussen - 1 °C en - 4 °C, in Ukkel was het minimum - 1,3 °C. in Hoog-België daalden de temperaturen lokaal tot - 8 °C à - 9 °C (Elsenborn: - 8,9 °C). Het zeer zachte weer in februari en maart in combinatie met deze late nachtvorst heeft voor nogal wat schade gezorgd bij fruittelers en boomkwekers.
Toch kregen we in deze vrij koele aprilmaand nog een zeer warme dag: op de 9e bereikte de temperatuur 's namiddags op vele plaatsen 22 °C tot 24 °C, wat zeer hoog is voor de eerste decade van april. In Ukkel was het maximum 22,8 °C, in Angleur (Luik) werd het bijna zomers met 24,9 °C !
Mei en juni waren terug warme maanden : mei startte nog eerder koel, maar naarmate de maand vorderde, werd het steeds warmer, de laatste decade van de maand was bijzonder warm met een gemiddelde temperatuur van 19,3 °C in Ukkel, sinds 1901 was deze periode enkel in 1922 nog warmer met toen een gemiddelde van 20,1 °C. Vooral van 26 t/m 29 mei kregen we opmerkelijk hoge temperaturen voor de tijd van het jaar, in Ukkel bereikte het maximum op de 27e en de 29e respectievelijk 31,1 °C en 30,5 °C, maar op andere plaatsen werd het nog warmer : op de 27e tot 33,3 °C in Kleine Brogel, op de 29e tot 33,7 °C in Angleur. In het oosten en zuidoosten van het land werden op verschillende plaatsen recordtemperaturen gemeten voor de maand mei: zo werd het op 28 en 29 mei in Saint-Hubert 27,6 °C, wat nooit eerder was voorgekomen sinds de start van de metingen daar in 1953, in Mont-Rigi (nabij het hoogste punt van het land) werd op de 29e 28,4 °C gemeten, de hoogste temperatuur in de Hoge Venen in mei sinds tenminste 1953. Ook de nachten waren behoorlijk warm eind mei.
De lente als geheel (maart, april en mei) eindigde met een gemiddelde temperatuur van 11,3 °C op plaats 4 in de reeks van warmste lentes sinds 1833 (na 2007, 2011 en 2014), het 'langjarig gemiddelde' over de periode 1981-2010 is 10,1 °C.
De gemiddelde temperatuur van de maand juni bedroeg in Ukkel 19,2 °C (ref. periode 1981-2010: 16,2 °C), het was de warmste maand van het jaar ! In de reeks van warmste junimaanden sinds 1833 is dit de derde warmste junimaand, na 1976 en 2003, toen was de gemiddelde temperatuur 19,3 °C.
In Juni verliepen vooral de laatste 20 dagen zeer warm, voor de tweede decade (11-20 juni) bedroeg de gemiddelde temperatuur 20,4 °C (sinds 1901 was deze decade enkel warmer in 1917 en 1989). We kregen een hittegolf van 18 t/m 22 juni, op de 22e steeg de temperatuur in Ukkel tot 32,4 °C, meteen de warmste dag van het jaar hier. In het land werden nog hogere waarden gemeten: op de 21e in Koksijde tot 33,6 °C, op de 22e tot 35,6 °C in Angleur, 35,3 °C in Koersel en Kleine Brogel en 35,2 °C in Aubange. Ook de nacht van 21 op 22 juni verliep bijzonder warm met een minimum in Ukkel van 22,7 °C ! Toch was dit niet de warmste nacht ooit in Ukkel, daarvoor moeten we teruggaan naar 4 juli 2015 toen de temperatuur niet lager werd dan 24,5 °C.
Bekijken we het geheel van de maanden mei en juni, dan stellen we vast dat dit duo nooit eerder zo warm is geweest (sinds het begin van de metingen in 1833) : het gemiddelde voor de periode 1 mei - 30 juni was 17,4 °C (ref. periode 1981-2010: 14,9 °C). Het vorig record dateert uit 1976 met een gemiddelde van 16,7 °C.

Juli en augustus verliepen thermisch normaal met een gemiddelde temperatuur van respectievelijk 18,6 °C en 18,1 °C (ref. periode 1981-2010: 18,4 °C en 18 °C). Door de zeer warme maand juni was de zomer als geheel met een gemiddelde temperatuur van 18,6 °C wel abnormaal warm (ref. periode 1981-2010: 17,5 °C), de zomer kwam daarmee op de 8e plaats te staan in de reeks van warme zomers.

De eerste herfstmaand was ietwat koel, vooral door de frisse periode tussen de 8e en de 20e.
In oktober kregen we dan weer een hoog nazomerse periode rond het midden van de maand, op de 15 en 16e stegen de temperaturen tot rond of boven 25 °C, op de 16e bereikte het maximum in Ukkel 25,7 °C, nooit eerder werd het hier zo laat in het jaar nog zo warm ! In Deurne werd het 26 °C, in Koersel 26,1 °C, 's ochtends om 8 uur was het op de 16e op een aantal plaatsen al 17 °C à 18 °C, uiteraard bijzonder hoge waarden in deze tijd van het jaar in de ochtenduren. De warmte werd veroorzaakt door tropische luchtstromingen tussen een hogedrukgebied over het continent en lagedruk ten westen van onze streken (ook orkaan Ophelia heeft deels bijgedragen aan deze warmte). De tweede oktoberdecade was met een gemiddelde temperatuur van 15,9 °C de op één na warmste sinds 1901, enkel de periode 11-20 oktober 1990 was nog net iets warmer. Oktober als geheel was eveneens erg warm en eindigde op plaats 7 in de reeks van warme oktobermaanden sinds 1833.

In november en december lagen de temperaturen dicht bij het langjarig gemiddelde, zoals ook blijkt uit tabel 1 hieronder. In december was de eerste maandhelft wel een stuk koeler dan de tweede, het jaar eindigde met zeer milde temperaturen tot 13 °C à 14 °C !

 

Veel volk aan de kust op zondag 15 oktober om te genieten van zon en zomerse warmte ! 
Foto: webcam De Haan

 

Tabel 1 : gemiddelde maandtemperaturen (in °C) te Ukkel in 2017 (TT), de normaalwaarden (NORM : ref. periode 1981-2010) en de afwijking tov de normaalwaarden (δ)

2017	TT	NORM	δ	2017	TT	NORM	δ
jan	1,1	3,3	-2,2	jul	18,6	18,4	+0,2
feb	6,1	3,7	+2,4	aug	18,1	18	+0,1
mrt	9,6	6,8	+2,8	sep	14,1	14,9	-0,8
apr	8,8	9,8	-1,0	okt	13,3	11,1	+2,2
mei	15,5	13,6	+1,9	nov	6,6	6,8	-0,2
jun	19,2	16,2	+3,0	dec	4,4	3,9	+0,5

2. Aantal dagen met karakteristieke temperatuur

Dat het een warm jaar was, wordt ook duidelijk wanneer we het aantal dagen met karakteristieke temperatuur bekijken.

In Ukkel waren er 113 warme dagen  (Max >= 20 °C) het voorbije jaar (ref. periode 1981-2010: 88,9 d).
In de lente werd het 21 keer meer dan 20 °C (normaal: 15,5 d): telkens 2 keer in maart en april, en 17 keer in de warme maand mei. De eerste warme dag kregen we in Ukkel op 30 maart met een maximum van 21,8 °C, de dag erop bereikten we 20,2 °C.
Tijdens de zomer was het aantal warme dagen met 79 uitzonderlijk hoog, net als in het jaar 1959 (normaal: 61,5 d). Sinds 1901 lag dit aantal voor de zomer nog slechts éénmaal hoger, in de hete zomer van 2003 met 85.
In de herfst werd het nog op 13 dagen meer dan 20 °C: op 8 dagen in september en op 5 dagen in oktober (cfr warme periode rond midden oktober).

Het aantal zomerse dagen (Max >= 25 °C) bedroeg in Ukkel 33 (ref. periode 1981-2010: 28,1 d).
In de lente waren er 7 zomerse dagen, allemaal in de tweede helft van de maand mei. De eerste zomerdag in Ukkel was 16 mei.
De zomer telde in totaal 25 zomerdagen (normaal: 22,8 d): 10 in juni, 9 in juli en 6 in augustus. De laatste zomerse dag van de zomer was 29 augustus, en het zag er lange tijd naar uit dat dit eveneens de laatste dag van het jaar zou zijn waarbij nog 25 °C werd overtroffen. September was immers een eerder koele maand en in Ukkel werd het geen enkele keer meer dan 25 °C. Rond midden oktober bracht een zuidelijke luchtstroming echter zeer warme lucht naar West-Europa, op de 16e bereikte het maximum nog 25,7 °C in Ukkel, het was de meest laattijdige zomerse dag ooit in Ukkel gemeten !

Er waren 7 hittedagen in Ukkel (Max >= 30 °C) (ref. periode 1981-2010: 4 d). In mei stegen de temperaturen al op 2 dagen tot boven 30 °C, op de 27e en de 29e, wat toch opmerkelijk is. In Juni kregen we 4 (opeenvolgende) hittedagen van 19 t/m 22 juni. Aangezien het op de 18e ook al zomers warm was (Max >= 25 °C), konden we spreken van een hittegolf, deze hittegolf eindigde op de 23e aangezien het maximum die dag geen 25 °C meer bereikte.
Tenslotte werd het nog tropisch warm op 29 augustus in Ukkel.

 

 

Het aantal vriesdagen (Min < 0 °C) bedroeg te Ukkel 33 (ref. periode 1981-2010: 44 d).
In de koude maand januari waren er 21 vriesdagen, waarvan 14 opeenvolgende tussen de 15e en de 28e. Het absoluut minimum van het jaar werd in Ukkel bereikt op 7 en 23 januari met -5,6 °C. De milde februari telde slechts 3 'lichte' vriesdagen, de laatste op 12 februari. Daarna zag het er lange tijd naar uit dat het niet meer zou vriezen in Ukkel, in maart kwam het hier geen enkele keer tot vorst, het absoluut minimum van +2 °C voor die maand was nooit eerder zo hoog sinds 1901, het vorig record was +0,4 °C, waargenomen in de maand maart van de jaren 1912, 2003 en 2014.
In de nacht van 19 op 20 april kwam er toch nog één vriesdag bij (de enige van de lente) met een minimum van -1,3 °C in Ukkel.  
In het najaar moesten we wachten tot de avond van 1 december vooraleer de temperatuur in Ukkel tot onder 0 °C daalde, in totaal telde december 8 vriesdagen.

In Ukkel waren er 4 winterse dagen (Max < 0 °C) (ref. periode 1981-2010: 7,4 d): op 1 en 25 januari (maximum van respectievelijk -0,1 °C en -0,6 °C), op 10 februari (max. -0,1 °C) en 2 december (max. -0,5 °C).   

 

3. De neerslag

In Ukkel viel over het jaar in totaal 749,1 mm neerslag (gemiddeld 852,4 mm over de periode 1981-2010). Het tekort is normaal laag.

Het eerste semester van 2017 was zeer droog met in Ukkel een neerslagtotaal van 263,4 mm (ref. periode 1981-2010: 398,8 mm).
Het grootste tekort deed zich voor in de maand april met slechts 15,2 mm neerslag (ref. periode 1981-2010: 51,3 mm), hetzij slechts 30 % van het langjarig gemiddelde, maar ook alle andere maanden verliepen droger dan normaal. 
Ook in het tweede semester van 2016 was het al droog, vooral september en december 2016 waren uitgesproken droog met neerslagtotalen van respectievelijk slechts 18,3 mm en 16,1 mm (wat overeenkomt met slechts 27 % en 28 % van het langjarig gemiddelde).
Beschouwen we nu de periode juli 2016 - juni 2017 (12 opeenvolgende maanden), dan stellen we vast dat het neerslagtotaal in Ukkel 557,5 mm bereikte (ref. periode 1981-2010: 852,4 mm), 35 % minder dan het langjarig gemiddelde.
Sinds het begin van de metingen in Brussel-Ukkel in 1833 was de periode juli - juni slechts 6 keer nog droger (zie tabel 2), de laatste keer dat dit gebeurde was in de periode juli 1995 - juni 1996.

Tabel 2: de 10 laagste neerslagtotalen voor de periode juli - juni in Brussel-Ukkel sinds 1833 (in l/m²) - bron: K.M.I.

 

1857 - 1858	454,0
1995 - 1996	470,5
1953 - 1954	516,1
1920 - 1921	526,2
1864 - 1865	551,5
1975 - 1976	553,5
2016 - 2017	557,5
1959 - 1960	585,2
1955 - 1956	589,3
1898 - 1899	599,9

 

Het systematisch neerslagtekort dat zich opbouwde sinds het einde van de zomer van 2016 lag aan de basis van de droogte in ons land, die zich voornamelijk in het voorjaar en in juni 2017 manifesteerde. Juni was zeer warm wat de droogte nog versterkt heeft: in de loop van de maand kwam er tijdelijk een algemeen sproeiverbod voor recreatieve doeleinden, in West-Vlaanderen bleef dat langer van kracht dan elders omdat de droogte daar langer aansleepte.
De droogte in het voorjaar en aan het begin van de zomer werd veroorzaakt doordat het weer in onze omgeving overwegend werd bepaald door hogedrukgebieden, de lagedrukgebieden die doorgaans vanuit het westen ons weer bepalen, volgden een noordelijkere koers en brachten meer regen in delen van Skandinavië en het Verenigd Koninkrijk.

Ook in juli en augustus waren de neerslagtotalen nog lager dan normaal in ons land, maar de tekorten waren minder uitgesproken, bovendien bleef extreme hitte uit. In juli en augustus viel in Ukkel respectievelijk 58,3 mm en 70,8 mm neerslag (ref. periode 1981-2010: 73,5 mm en 79,3 mm). September gaf in Ukkel een normaal neerslagtotaal, het regende iets meer dan gemiddeld en daarmee was het meteen de eerste maand van het jaar waarin hier het normaal neerslagtotaal werd overtroffen. Oktober was opnieuw een droge maand.
De maanden november en december verliepen kletsnat, met een neerslagtotaal van respectievelijk 105,9 mm en 130,1 mm neerslag in Ukkel (tegenover gemiddeld 76,4 mm en 81 mm). Het waren de enige maanden van het jaar met een totaal boven 100 mm (in Ukkel), het zijn ook de maanden november en december die ervoor gezorgd hebben dat het neerslagtekort op jaarbasis nog relatief beperkt is gebleven. Midden december kregen we als gevolg van het smelten van de sneeuw en de belangrijke regenval lokaal te maken met wateroverlast.
Gedurende de laatste 6 maanden van het jaar viel in Ukkel 485,7 mm (tegenover 263,4 mm in het eerste semester). Op andere plaatsen in het land viel op jaarbasis meer neerslag dan in Ukkel, maar overal in het land was de tweede jaarhelft een stuk natter dan de eerste: in Lichtervelde bedroeg het neerslagtotaal in 2017 826,4 mm (292,1 mm in het eerste semester en 534,3 mm in het tweede), in Assebroek (Brugge) was 2017 goed voor in totaal 1.023,7 mm (301,1 mm in de eerste 6 maanden en maar liefst 722,6 mm in de tweede helft van het jaar!).
Er zijn ook plaatsen waar het minder heeft geregend dan in Ukkel: zo was het jaartotaal in Ransberg (Kortenaken) slechts 601,2 mm (ook hier was het eerste semester met 240,2 mm duidelijk droger dan het tweede semester met 361 mm). 

 

 

De neerslagfrequentie was normaal: het aantal dagen met meetbare neerslag bedroeg te Ukkel 209 (ref. periode 1981-2010: 198,7 d). Ook voor de maanden afzonderlijk was het aantal dagen met neerslag meestal normaal, behalve voor maart, november en december: in maart was het aantal dagen met neerslag met 10 zeer abnormaal laag (norm. 17,8 d), in november was dit aantal met 24 abnormaal hoog (norm. 18,8 d) en in december met 26 zelfs zeer abnormaal hoog (norm. 19,3 d).
De langste periode zonder neerslag kregen wij van 10 t/m 23 juni (14 opeenvolgende dagen), ook van 19 t/m 30 april bleef het volledig droog in Ukkel (12 opeenvolgende dagen). Daartegenover waren er periodes met dagelijks meetbare neerslag, de langste vinden we terug van 7 t/m 23 december (17 opeenvolgende dagen)

In Ukkel was de neerslag geheel of gedeeltelijk vergezeld van sneeuw gedurende 21 dagen in 2017 (ref. periode 1981-2010: 19,2 d): 10 in januari, 2 in februari, 1 in april, 2 in november en 6 in december.
In totaal waren er 20 dagen met 's morgens om 8 uur een sneeuwdek in Ukkel: op 2 en 7 januari, van 13 t/m 26 januari, op 29 november en op 1, 12 en 13 december. De dikste sneeuwlaag werd bereikt op 13 en 14 januari met 8 cm, de andere data met minstens 5 cm sneeuw: 15 januari (6 cm), 16 januari (5 cm), 1 en 12 december (6 cm). 
In de Hoge Venen lag er aanhoudend sneeuw van 2 januari t/m 3 februari (33 opeenvolgende dagen), de maximale sneeuwdikte werd daar bereikt op 15 en 16 januari, op de 15e werd in Mont Rigi 47 cm gemeten. In de Hoge Venen lag er in januari gedurende 6 opeenvolgende dagen 40 cm of meer (van 14 t/m 19 januari), en gedurende 16 opeenvolgende dagen 30 cm of meer, ook niet onbelangrijk is dat er in de nacht van 12 op 13 januari zo'n 25 cm verse sneeuw viel in die streek.

In het najaar kregen wij de eerste sneeuw in de maand november: op de 5e zeer lokaal en meer algemeen op de 12e in de Ardennen. Aan het einde van de maand viel ook de eerste sneeuw in delen van Laag- en Midden-België, vooral op de 30e brachten intense sneeuwbuien een sneeuwdek van betekenis dat lokaal 10 cm bereikte tussen Gent en Brussel. We vermelden tevens de vrij belangrijke sneeuwdiktes die werden gemeten in het noorden en westen van het land op 11 december, zelfs aan de kust: op vele plaatsen lag 's avonds 10 tot 15 cm na een intense sneeuwzone.
In de Hoge Venen/Oostkantons bereikte de maximale sneeuwdikte van het najaar zo'n 20 cm, op 18 december. Op 23 december verdwenen de laatste sneeuwresten stilaan door de te hoge temperaturen (in Mont Rigi lagen de temperaturen zowel 's nachts als overdag tussen 4 °C en 5 °C) en door de vochtige lucht, hierbij eindigde een periode van 28 opeenvolgende dagen met een sneeuwdek in de Hoge Venen, weliswaar met wisselende sneeuwdiktes en niet constant met 'kwaliteitssneeuw'. Een nieuwe korte sneeuwepisode kregen we in de Ardennen van de 27e tot de 29e met opnieuw tot zo'n 20 cm sneeuw in de hoogste delen van het land, maar de storing op de 29e ging gevoelig zachtere lucht vooraf en op de 30e kwam er flinke dooi.

 

 

4. De zonneschijnduur

De totale zonneschijnduur bedroeg te Ukkel 1.558,3 uur (ref. periode 1981-2010: 1.544,6 uur) , perfect normaal dus !

Ook de zonneschijnduur voor de afzonderlijke maanden was meestal normaal, behalve voor de maanden januari, maart en december.
In januari en maart scheen de zon abnormaal veel, met een totaal van respectievelijk 83 uur en 155,9 uur (tegenover gemiddeld 58,6 uur en 114 uur).
In maart viel vooral de uitzonderlijk zonnige laatste decade op, met maar liefst 90 uur zon over 11 dagen (normaal: 43 uur), samen met de hoge temperaturen eind maart gaf ons dit al een echt voorjaarsgevoel. Doordat de zon zich ook in de voorjaarsmaanden april en mei wat meer liet zien dan gemiddeld, was de lente als geheel abnormaal zonnnig.
Tijdens de zomer was juni aan de zonnige kant, terwijl juli en augustus iets minder zon lieten optekenen dan gemiddeld, resulterend in een normale zonneschijnduur voor het geheel van de zomer. Hoogzomer was het in de periode van 18 t/m 22 juni : de hittegolf verliep uitgesproken zonnig met zo'n 66 uur zon in Ukkel.
Voor de herfstmaanden lag de zonneschijnduur tekens zeer dicht bij normaal, enkel oktober liet een klein tekort noteren.
December was een uitzonderlijk sombere maand: in Ukkel scheen de zon amper 10,5 uur (ref. periode 1981-2010: 45,1 uur), het werd hiermee de tweede somberste decembermaand (zelfs kalendermaand in het algemeen) in Brussel-Ukkel sinds het begin van de metingen in 1887, de somberste maand blijft december 1934 met 9,5 uur zon !

 

 23 december 2017: de zoveelste dag zonder zon in een uiterste sombere decembermaand,
hier in de Gentbrugse Meersen
Foto: Koen Vandenbussche