Terugblik op februari 2019 : wanneer de zomer zich aanmeldt in februari...
Voorwoord
In het kader van onze rubriek 'Klimaat van gisteren en vandaag' blikken we terug op en maken we gedetailleerde analyses van recente en opmerkelijke weerkundige episodes van de voorbije jaren. We trachten de oorzaken en de gevolgen van deze bijzondere periodes in detail toe te lichten. Hieronder analyseren we de bijzondere maand februari 2019 toen het op enkele dagen bijna zomers aanvoelde...
Inleiding
Lentegevoel aan de Belgische Kust op 23 februari 2019, zoals hier in Bredene.
Foto : Alexis Papapanayotou.
Februari 2019 als geheel
Met een gemiddelde temperatuur in Ukkel van 7,0°C, is deze maand een stuk minder warm dan de recordwarme februari die we in 2024 meemaakten (gemiddelde temperatuur: 8,3 °C).
Elders in het land vinden we de grootste temperatuuruitschieters wat de maxima betreft op de hoogten van het oosten en zuiden van het land terwijl we voor de minima in diezelfde regio’s grote verschillen waarnemen met thermische uitschieters op de plateaus en waarden die soms zelfs onder het langjarig gemiddelde liggen in de valleien.
Wat de neerslag betreft, stellen we vast dat de eerste decade vooral in het centrale deel en het zuidelijke centrale deel van het land nat verliep (deze regens compenseren hier de droge periode die volgde in de rest van de maand). Elders viel duidelijk minder neerslag dan gemiddeld, zelfs veel minder in een aantal streken van het oosten en zuiden van het land. De toon voor een droog jaar 2019 werd hier al gezet...
De zon scheen overal in het land meer dan gemiddeld, maar ook voor deze parameter werden het zuiden en het oosten van het land het best bedeeld.
Laten we nu de maand februari 2019 van naderbij bekijken.
Februari 2019 gedetailleerd
We starten helemaal aan het begin van de maand.... en moeten vaststellen dat deze zachte en zonnige maand begon... met sneeuw.
Net zoals in december 2017 kende februari 2019 een merkwaardige sneeuwepisode, niet in Hoog-België deze keer, maar in het centrale deel van het land met een uitloper naar het zuiden (tot in de 'Bot van Henegouwen' zoals te merken is op onderstaande kaart).
Op 2 februari verhinderde polaire lucht die flink werd opgewarmd door de invloed van de Noordzee dat het tot vorst kwam, met 's morgens overal in het land licht positieve temperaturen. Maar een duidelijk afgebakende regio kreeg toch meer intense neerslag te verwerken en door isothermie ging de regen over in sneeuw terwijl de temperaturen daalden tot dicht bij het vriespunt. Op de luchthaven van Charleroi bereikte de sneeuwlaag 5 cm om 10 uur en zelfs 8 cm om 13 uur.
Webcam van Eigenbrakel (Braine l’Alleud), op 2 februari om 10 uur.
Brussel bevond zich op de rand van de « sneeuwtong » en kreeg slechts 1 tot 2 cm sneeuw terwijl het vliegplein van Grimbergen, net ten noorden van de Brusselse agglomeratie, geen sneeuw kreeg.
Nadien kregen we gedurende ongeveer een week een typisch Belgisch weertje met regen in de lage streken en soms sneeuw in Hoog-België, een wisselvallig maar toch vaak grijs weer en met bovendien redelijk wat wind.
Op 11 februari verandert alles !
11 februari 2019
Op die dag gaan we snel over naar een anticyclonaal weerregime. In Zaventem was de luchtdruk nog 1008,9 hPa om 1 uur (in de nacht van 10 op 11 februari) om te stijgen tot wel 1033,4 hPa om 1 uur (nacht van 11 op 12 februari). In dezelfde periode steeg het drukniveau 850 hPa van 1.348 meter naar 1.555 meter hoogte.
Bron : KNMI
De positie van het hogedrukgebied zorgt ervoor dat we ons nog in gematigd maritieme lucht bevinden, ietwat onstabiel maar met een subsidentieversie die steeds verder daalt. Hierdoor was er in de loop van de dag horizontale spreiding in stratocumulus van de in de voormiddag gevormde cumuli waardoor het uiteindelijk nogal grijs werd.
De temperaturen zijn normaal met 1 °C tot 3 °C in Hoog-België en tot 8 °C in de lage streken.
12 februari 2019
De hogedrukinvloed wordt bevestigd, met een kern van hoge druk over Frankrijk en de subsiedentieversie die zich op een hoogte van zo'n 1.300 meter bevindt.
Bron: KNMI
Na het optrekken van de ochtendmist wordt het vrij mooi met altocumulus- en stratocumulusvelden, later cirrusbewolking en enkele cumuli onder de inversie (met af en toe opnieuw spreiding en dus stratocumulus). Nadien wordt de lucht gesluierd met cirrus (neiging naar cirrostratus). In het zuiden van het land blijft de mist vrij hardnekkig. Aan de kust daarentegen is er geen mist en zijn er evenmin cumuli. Het is er mooi weer met cirrus en enkele altocumulusvelden.
De maxima schommelen tussen 8 °C en 10 °C in Laag- en Midden-België en tussen 2 °C en 4 °C op de Hoogten. In de Gaume blijft het onder de mist eerder koud met temperaturen tot 2 °C à 3 °C.
13 februari 2019
De hoge druk breidt zich verder uit en de kern bevindt zich nu in de buurt van Zwitserland.
Bron : KNMI
De wind waait uit het zuiden tot zuidwesten en het is mooi weer met wat sluierbewolking (cirrus en cirrostratus) na het verdwijnen van wat lokale ochtendlijke stratocumuli. In de Gaume en de Ardennen hing er 's ochtends mist, vooral in de Gaume was deze hardnekkig en verdween slechts deels in de loop van de namiddag. De maxima blijven nog wat achter en zijn slechts lichtjes hoger dan het langjarig gemiddelde met 7 °C tot 9 °C in de lage streken en rond 6 °C op de Hoogten. De Gaume bleef kouder door de mist met slechts 5 °C.
14 februari 2019
Prachtige Sint-Valentijn !
De hogedrukkern bevindt zich momenteel over het zuiden van Duitsland en de wind komt uit het zuiden tot zuidoosten, later zuidoosten tot oosten. Zeer zachte lucht wordt nu aangevoerd richting ons land.
Bron : KNMI
De ochtend is nog koud, met grote verschillen tussen de plateaus en de valleien of lage gebieden. In Laag- en Midden-België mat men 1 °C à 2 °C op de plateaus en tot -3 °C elders. In Hoog-België zijn de verschillen nog meer uitgesproken met soms 3 °C op de plateaus en -5 °C in de valleien.
Overdag bereiken de temperaturen 11 tot 14°C op de hoogste plateaus en ongeveer dezelfde waarden worden gemeten in Laag- en Midden-België wat bewijst dat de inversie slechts gedeeltelijk opgeheven werd. Met zonnige condities en slechts een paar cirri kan het weer echter niet mooier zijn. Lokaal verdween de inversie beter met bijvoorbeeld 16,4°C in Hastière ; 16,2°C in Genk ; 15,7°C in Koersel en 15,5°C in Dourbes net als in Ukkel.
15 februari 2019
Met een uitgebreid hogedrukgebied ten oosten van onze streken wordt nog wat zachtere lucht uit het zuiden aangevoerd. In de hoogte zijn de temperaturen merkwaardig hoog voor de maand februari met een luchtbel van 10 °C - 11 °C op het 850 hPa-niveau over Frankrijk die vanaf de avond tot tegen onze landsgrens reikt. Op 1.000 meter vertaalt zich dat in temperaturen van 12 °C - 13 °C wat op gewone waarnemingshoogte van 1,5 m lokaal bijna zomerse waarden oplevert!
Bron : KNMI
Maar eerst is er nog een koude nacht op de plaatsen die blootgesteld zijn aan de stralingskou. Er is nachtvorst met temperaturen tot –2°C à –3°C in het noorden van het land, en tot -4 °C in Elsenborn (mais +6°C op het vliegveld van Spa net als in Saint-Hubert).
Overdag is de zon al krachtig genoeg (geen bewolking over het ganse land) om de inversie de baas te doorbreken. Op verschillende plaatsen wordt het meer dan 18 °C zoals in Luik-Angleur (19,1°C), Diepenbeek (18,4°C), Luik-Bierset (18,1°C), Ukkel (18,1°C) en Hastière (18,0°C), uitzonderlijk hoge temperaturen voor een tweede februaridecade die recordwaarden benaderen.
We merken ook op dat sommige van deze stations grote temperatuuramplitudes noteren tussen dag en nacht, dit is het geval in Diepenbeek (–2,7°C / 18,4°C) en Hastière (–2,6°C / 18,0°C). Temperatuursverschillen van meer dan 20 °C tussen dag en nacht komen zelden voor in februari.
Op niveau van het hele land zien we dat met een zwakke wind uit zuidoost tot zuid, de maxima zich meestal situeren tussen 15 °C en 18 °C in Laag- en Midden-Belgie en tussen 14 °C en 17 °C op de Hoogten. Enkele plaatsen in het westen van het land en in de Gaume zijn minder bevoorrecht. Onder een hardnekkige inversie blijven de temperaturen daar beperkt tot tussen 13 en 15°C (13,4°C in Aubange ; 13,9°C in Buzenol ; 14,6°C in Passendale ; 14,7°C in Beitem). Maar in volle zon en op een terrasje is het ook daar aangenaam vertoeven...
16 februari 2019
Het hogedrukgebied verandert wat van vorm en de wind draait naar het zuidwesten, waardoor een tikkeltje minder zachte lucht aangevoerd wordt. Het weer blijft nochtans mooi, met enkel opnieuw wat cirrus.
Bron : KNMI
Vooral in Laag- en Midden-België wordt het iets minder warm, met maxima tussen 13 °C in het westen en 15 °C in het oosten. In Hoog-België, in de Maasvallei en in de streek Tussen Samber en Maas blijven de temperaturen hoog met 17,4°C in Hastière ; 16,8°C in Dourbes ; 16,2°C in Humain en nog 15,7°C in Spa. In de Hoge Venen wordt 14,3 °C gemeten in Mont Rigi.
Hier en daar noteert men opnieuw grote verschillen tussen het minimum en het maximum, zoals bijvoorbeeld in Aubange (–5,0°C / 15,2°C) en in Hastière (–2,4°C / 17,4°C).
De wind blijft op alle niveaus zwak, met een nog goed aanwezige subsidentieversie.
17 tot 23 februari 2019
Zeer langzaam komen we onder lagedrukinvloed, met een zuidzuidwestelijke stroming die zeer zachte lucht aanvoert, maar met een minder zonnig weer. Enkele storingen naderen ons land en trekken uiteindelijk doorheen het land, zij het onder verzwakte vorm. We krijgen hoogstens wat lichte regen of motregen tijdens de nacht van de 18e op de 19e wat enkele tienden van een millimeter neerslag oplevert. Enkele stations, nabij het reliëf noteren meer dan 1 mm neerslag.
Bron : KNMI
De temperaturen die tot hiertoe zeer zacht waren voor de tijd van het jaar (5 opeenvolgende dagen ≥ 15°C in Ukkel), zetten een stap terug na passage van zwakke storingen en schommelen enkele dagen tussen 10 °C en 14 °C (8 °C tot 11 °C op de Hoogten). Een nieuw hogedrukgebied brengt wel terug mooi weer met enkele cumuli (onstabiliteit van de onderste lagen in de maritieme lucht), op sommige dagen vergezeld van wat altocumulus of stratocumulus, of af en toe ook wel door cirrus- of cirrostratussluiers.
Op 22 februari raakt een pseudo-koufront (waarachter zich wat koudere lucht over Duitsland bevindt) net tot aan de oostgrens van Nederland en België vooraleer door deze 2 landen te trekken van oost naar west. Dit heeft als gevolg dat het een dag wordt met mist en stratus, gevolgd door talrijke stratocumuli en weinig of geen opklaringen, hier en daar vallen ook wat druppels. Enkel in de Hoge Venen valt meer dan 1 mm neerslag, in Ukkel daarentegen valt nog steeds geen druppel.
Op 23 februari keert het mooie weer terug met brede opklaringen en wat cirrusbewolking, maar de aanvoer van wat frissere lucht vanover Duitsland met bovendien wat wind uit het oosten, beperkt nog de stijging van de temperatuur met waarden die "slechts" 13 °C tot 15 °C halen (11 °C à 12 °C op de Hoogten). In enkele valleien en in de streek Tussen Samber en Maas stijgt de temperatuur tot 16 °C.
24 februari 2019
Alle ingrediënten zijn nu aanwezig voor nieuwe warmterecords. De hogedrukkern bevindt zich over Tsjechië en Oostenrijk wat bij ons terug een zuidelijke stroming op gang brengt. Een warme luchtlaag in de hoogte bevoordeelt al de hogere delen in het oosten van het land, met 15,9°C in Mont-Rigi ; 16,5°C in Elsenborn en 16,4°C op het vliegveld van Spa.
In Laag- en Midden-België wordt de inversie slechts gedeeltelijk opgeheven (ondanks dat de zon eind februari toch al aan kracht gewonnen heeft en volop schijnt, vergezeld van wat cirrus), en zijn de maxima nauwelijks hoger dan in Hoog-België, met waarden die vaak tussen 15 en 17°C schommelen.
25 februari 2019
We bevinden ons volop in een hogedrukregime, met luchtdrukwaarden van meer dan 1.035 hPa boven onze streken en met de hogedrukkern net ten noorden van ons land zoals we opmerken op de onderstaande grondkaart.
Bron : KNMI
Op hier en daar wat cirrusbewolking na, is het helder en bevinden we ons opnieuw in erg warme lucht voor de tijd van het jaar met temperaturen tot 18 °C à 19 °C op veel plaatsen en zo'n 15 °C tot 17 °C in de hoogste delen van het land. De hoogste temperatuur werd gemeten in Kruishoutem met 19,6°C, dit is een uitzonderlijk hoge waarde voor dit station, het vorig record dat dateert uit de laatste decade van februari 1990 werd hiermee verpulverd, op 20 februari 1990 werd hier 17 °C gehaald.
Ook in enkele andere stations wordt het vorig februarirecord gebroken:
Stabroek 19,1°C (vorig record : 17,7°C op 20/02/1990)
Sint-Kat.-Waver 18,4°C (vorig record : 18,1°C op 20 en 24/02/1990)
Koersel 19,1°C (vorig record : 18,7°C op 20/02/1990)
Hastière 19,4°C (vorig record : 18,6°C op 20/02/1990)
Mont-Rigi 16,7°C (vorig record : 16,2°C op 24/02/1990)
Elsenborn 17,1°C (vorig record : 17,0°C op 24/02/1990)
Maar dit is nog maar een begin...
26 februari 2019
Een uitgebreid hogedrukgebied blijft voor warm weer zorgen in ons land. De kern van hoge druk bevindt zich net ten noordoosten vn onze streken.
Bron : KNMI
Het weer blijft bijzonder zonnig met soms wat cirrusbewolking, voornamelijk in de voormiddag. De temperaturen stijgen op veel plaatsen tot extreme waarden. Hieronder een overzicht:
Mont-Rigi 18,6°C (vorig record : 16,7°C [de dag voordien])
Elsenborn 18,9°C (vorig record : 17,1°C [de dag voordien])
Saint-Hubert 16,4°C (vorig record : 16,0°C op 15/02/1998)
Hastière 20,2°C (vorig record : 19,4°C [de dag voordien])
Florennes 17,9°C (vorig record : 18,1°C op 23 en 24/02/1990)
Dourbes 19,2°C (vorig record : 18,7°C op 20/02/1990 en14/02/1998)
Ukkel 20,2°C (vorig record : 19,4°C op 29/02/1960)
Chièvres 18,5°C (vorig record : 18,4°C op 28/02/1960)
Lille (FR) 19,0°C (vorig record : 18,9°C op 29/02/1960)
Middelkerke 17,9°C (vorig record : 17,8°C op 04/02/2004)
Beitem 18,4°C (vorig record : 18,0°C op 24/02/1990)
Kruishoutem 19,6°C (ex aequo : 19,6°C [de dag voordien])
Stabroek 19,8°C (vorig record : 19,1°C [de dag voordien])
Sint-Kat.-Waver 18,5°C (vorig record : 18,4°C [de dag voordien])
Koersel 20,2°C (vorig record : 19,1°C [de dag voordien])
Voor sommige stations gaat het om historische waarden. In Ukkel werd, met 20,2 °C, niet alleen het absoluut temperatuurrecord van een februarimaand scherper gesteld, dit station beleefde bovendien de meest vroegtijdige lentedag (maximumtemperatuur >= 20 °C) uit de meetreeks. Ook het maximum van 20,2°C in Koersel en Hastière is opmerkelijk.
In Hoog-België werden de records van Mont Rigi en Elsenborn letterlijk verpulverd. 3 factoren warmen de lucht op in ons land op deze bijzonder warme dag: de aanvoer van zuidelijke lucht, de samendrukking van de lucht door het aanhoudend anticyclonaal weerregime en de zon die eind februari steeds meer kracht heeft.
Op het plateau van de Hoge Venen, gesitueerd net onder de subsidentieinversie, wordt de inversie opgeheven met slechts enkele uren zon, vandaar de bijzonder hoge temperaturen. Met ongeveer 11 °C op 1.500 meter (volgens het model Arôme), kan het makkelijk 18 °C à 19 °C worden op een plateau dat zich op 600 meter / 700 meter hoogte bevindt.
Ook in de Ardennen worden opmerkelijke waarden gemeten met bijvoorbeeld 19,4°C in Bièvre.
In de lage streken en in de valleien werd de inversie - gezien de gemeten temperaturen - goed opgeheven. Toch vielen er wat verschillen te noteren. In Ukkel steeg de temperatuur tot 20,2 °C terwijl het maximum in Bevekom en Gembloers slechts 17,2 °C bereikte. Ook in Saint-Hubert bleef de temperatuur met een maximum van 16,4 °C wat achter in vergelijking met Mont Rigi waar 18,6 °C genoteerd werd. De hoogte van de zon op het middaguur van de zon, ongeveer 30° boven de horizon (iets meer in het zuiden, wat minder in het noorden) laat toe om de inversies nabij de grond op te heffen bij hogedrukcondities, maar toch kunnen de temperaturen hier en daar wat achter blijven zoals we ook nu vaststellen.
We noteren ook enkele belangrijke temperatuuramplitudes (tussen dag en nacht) :
Elsenborn min –3,7°C / max 18,9°C
Koersel min –1,6°C / max 20,2°C
Hastière min –1,2°C / max 20,2°C
Diepenbeek min –1,1°C / max 19,8°C
En om volledig te zijn, moeten we nog een woordje zeggen over hoe droog het wel was (ziehier de lage relatieve luchtvochtigheid die in de loop van de namiddag gemeten werd):
Ukkel 30% om 16 h
Buzenol 28% om 16 h
Saint-Hubert 27% om 16 h
Elsenborn 26% om 15 h
Mont-Rigi 26% om 15 h
27 februari 2019
Het hogedrukgebied begint te verzwakken (< 1030 hPa), maar beïnvloedt nog zeer gunstig ons weer.
Bron : KNMI
De lucht is helder in het hele land en de temperaturen zijn meestal nog extremer dan de dag voordien. Hieronder de maxima van die dag :
Angleur (Luik) 22,4°C (vorig record : 21,1°C op 24/02/1990)
Spa (luchthaven) 19,5°C (vorig record : 18,8°C [vorige dag])
Saint-Hubert 18,6°C (vorig record : 16,4°C [vorige dag])
Luxemburg (LX) 19,8°C (vorig record : 18,2°C [vorige dag])
Hastière 22,1°C (vorig record : 20,2°C [vorige dag])
Florennes 20,0°C (vorig record : 17,9°C [vorige dag])
Dourbes 22,0°C (vorig record : 19,2°C [vorige dag])
Beauvechain 19,4°C (vorig record : 18,5°C op 20/02/1990)
Gosselies 19,5°C (vorig record : 18,4°C op 24/02/1990)
Sint-Kat.-Waver 18,8°C (vorig record : 18,5°C [vorige dag])
Gorsem 20,2°C (vorig record : 19,0°C op 20 en 24/02/1990)
Koersel 20,8°C (vorig record : 20,2°C [vorige dag])
Kleine Brogel 20,2°C (vorig record : 19,6°C op 28/02/1960)
Maastricht (NL) 19,8°C (vorig record : 19,2°C op 29/02/1960)
We beschikken over de volgende stations die 20°C of meer bereikt hebben:
Houyet 22,8°C
Angleur 22,4°C
Hastière 22,1°C
Dourbes 22,0°C
Aubange 21,6°C
Koersel 20,8°C
Bièvre 20,3°C
Strée (Hoei) 20,3°C
Kleine Brogel 20,2°C
Gorsem 20,2°C
Genk 20,1°C
Diepenbeek 20,1°C
Florennes 20,0°C
Humain 20,0°C
Gouvy 20,0°C
We beleefden dus wel een zeer bijzondere warme februaridag, vooral in het zuiden en oosten van het land. In het westen en het centrum van het land was het net iets minder extreem warm. Op de 'windkaart' zien we dat er massaal warme lucht over Frankrijk werd aangevoerd (uit zuidoost tot zuid). Door de vorm en de positie van de hogedrukkern waait de wind over ons land uit het zuidwesten waarbij de zeer warme lucht over de oostelijke helft van ons land wordt aangevoerd. Het centrale en vooral het westen van het land bevinden zich in het verlengde van de zuidwestenwinden over Frankrijk waardoor de maritieme invloed zich wat laat gelden met als gevolg dat de temperaturen er wat minder hoog oplopen. In Ukkel, Chièvres en Roeselare lagen de temperaturen wat minder hoog in vergelijking met de dag voordien.
Hierbij voor enkele stations de waargenomen temperatuuramplitudes en de relatieve luchtvochtigheid:
Amplitudes:
Charleville(FR) min –4,1°C / max 21,7°C
Aubange min –2,0°C / max 21,6°C
Dourbes min –0,2°C / max 22,0°C
Elsenborn min –2,6°C / max 18,7°C
Diepenbeek min –0,7°C / max 20,2°C
Relatieve luchtvochtigheid:
Dourbes 24% om 15 h
Florennes 24% om 15 h
Elsenborn 24% om 16 h
Mont-Rigi 23% om 16 h
28 februari 2019
De terugkeer naar een meer normaal weertje voor de tijd van het jaar gaat razendsnel. Het verdwijnen van de hoge druk heeft de deur opengezet voor Atlantische luchtstromingen, met een eerste zwakke frontale storing die doorheen ons land trekt in de voormiddag (front dat het stadium van occlusie bereikt op dat moment), nadien gevolgd door een actiever front (geoccludeerd) dat aan het einde van de namiddag doortrekt. Het koufront dat nadert uit het noorden staat op het punt om op te lossen (frontolyse) en doet ons land niet aan.
Bron : KNMI
's Morgens zijn er nog opklaringen met altocumulus- en cirrusbewolking, nadien neemt de bewolking toe met stratocumulus (en soms tijdelijk voorafgegaan door stratus). Enkele zeldzame opklaringen komen tevoorschijn tussen de stratocumulusbewolking. In de late namiddag verschijnen er cumulonimbi met buien. In het zuiden van het land zijn er langer opklaringen en vallen er pas laat op de avond buien.
De wind waait uit het zuidwesten en de maxima schommelden meestal tussen 12 °C en 13 °C (10 °C tot 12 °C op de Hoogten). Dat kan een kiltegevoel geven voor velen onder ons, nochtans zijn dit nog steeds temperaturen boven het langjarig gemiddelde. Die waarden zijn echter niet meer zo bijzonder, behalve voor enkele plaatsen in het zuiden en oosten van het land waar de temperaturen toch nog stegen tot tegen 15 °C, hoog toch nog steeds voor eind februari (Angleur : 15,1°C ; Aubange : 14,6°C ; Gouvy : 14,2°C).
Dit betekent het einde van een bijzondere periode, zoals we er vele gekend hebben de voorbije jaren. Denken we maar aan april 2007 en december 2015 om slechts enkele voorbeelden te citeren. Zonder te vergeten dat we in 2019, enkele maanden later, de eerste 40 °C in de Belgische weergeschiedenis zouden beleven...!
In het verleden
Februari is een zeer variabele maand (en blaast vaker warm en koud), veel meer uitgesproken in vergelijking met de 2 andere wintermaanden. In februari 1956 bedroeg de gemiddelde temperatuur in Ukkel -6,1 °C en in februari 1961 +7,2 °C. De klimaatverandering buiten beschouwing gelaten, kunnen we zeggen dat het verschil in gemiddelde temperatuur tussen 2 februarimaanden maar liefst 13 °C kan bedragen (voor december en januari is het verschil binnen eenzelfde klimatologische periode beperkt tot 10 °C à 11 °C wat uiteraard ook nog behoorlijk veel is).
Wat de dagdagelijkse extremen betreft, heeft februari in het verleden koude, zeer zachte, sneeuwrijke.... periodes gekend. Februari 1990 met zijn unieke opeenvolging van verschillende zware stormen was ook erg bijzonder. In dit artikel beperken we ons echter tot de warme periodes.
Voor een eerste grote verrassing moeten we ver terug in de tijd. Op 10 februari 1899 stegen de temperaturen naar ongezien hoge waarden, met recordwaarden tijdens de eerste decade die tot op heden nog niet verbroken werden. In de provincie Luik was de meest vroegtijdige datum met temperaturen van 20 °C die bewuste 10e februari.
Met een prachtig zonnig weertje na het verdwijnen van cirri in de ochtendperiode stegen de temperaturen tot 21,4 °C in Luik, 21,2 °C in Flémalle-Haute en in Verviers ; 20,6°C aan de Barrage de la Gileppe ; 19,8°C in Turnhout, Leopoldsburg en Hechtel ; 19,7°C in Hasselt en 18,7°C in Ukkel. Aangezien de zon nog erg laag aan de horizon staat rond 10 februari en aangezien er vrij veel wind stond die dag, mogen we veronderstellen dat de verschillen die te wijten zijn aan het type thermometerhut eerder beperkt zijn. Met andere woorden: de vermelde temperatuurwaarden zijn zeker een goede benadering van de realiteit (op enkele tienden van een graad na, fout < 0,5 °C). Het is trouwens ook de wind die ervoor gezorgd heeft dat het zo warm kon worden zo vroeg in het jaar, zonder wind zouden inversies dit verhinderd hebben.
In februari 1959 zijn het vooral de aanhoudende zachte temperaturen die aanleiding gegeven hebben tot een warme maand, met gemiddelde temperaturen die in Hoog-België 4 °C tot 5 °C boven normaal lagen en vooral met records op vlak van de zonneschijnduur: 182 uur op het vliegveld van Spa, 186 uur in Botrange en 191 uur in Saint-Hubert, wat overeenkomt met een normale junimaand. Van 2 tot 8 februari en van 12 tot 20 februari zagen we geen wolken in de hoogste delen van het land. In de lage streken van het land daarentegen kregen we 10 of meer opeenvolgende dagen waarin de mist niet optrok. In Antwerpen scheen de zon in het geheel niet tussen 6 en 15 februari (hetzij 10 opeenvolgende dagen). Dat was ook het geval in Chièvres en Kleine Brogel, enkel 1 dag minder lang (van 6 tot 14 februari).
Het was tegelijkertijd bijzonder koud in Laag- en Midden-België in dezelfde periode, met 7 winterse dagen in Antwerpen, Chièvres en Bevekom (maar soms 12 °C tot 13 °C op de Hoogten op hetzelfde moment). We merken nog op dat inversiesituaties (hoge druk) vanaf half februari makkelijker kunnen doorbroken worden (de zon komt steeds hoger aan de horizon te staan). Op 27 en 28 februari werd het bij zonnige condities 17 °C tot 19 °C in Laag- en Midden-België (18,1 °C in Ukkel), iets warmer zelfs dan in Hoog-België.
Situatie van 28 en 29 februari 1960 : deze dagen sloten een februarimaand af die normaler verlopen was dan die van het jaar daarvoor, toch werden op die 2 dagen records gebroken (het record dateerde slechts van een jaar eerder, februari 1959). Maar in 1960 was het minder mooi weer.
Op 28 februari was het aanvankelijk betrokken met stratus en stratocumulus, nadien kregen we een erg gesluierde lucht met talrijke altocumuli die evolueerden onder de cirrus en cirrostratus. Ondanks de aanwezigheid van bewolking stegen de temperaturen naar uiterst hoge waarden met 18,1 °C in Bevekom, 18,4 °C in Chièvres, 18,5 °C in Virton, 18,7 °C in Ukkel, 19 °C in Deurne en 19,6 °C in Kleine Brogel.
De dag nadien, op 29 februari, was de lucht opnieuw erg gesluierd met deze keer vooral cirrus, cirrostratus en altostratus tranlucidus, vergezeld van nogal wat altocumulus. De temperaturen stegen lokaal tot zo mogelijk nog hogere waarden dan de dag voordien, met 18,3 °C in Bevekom en 18,6 °C in Virton. In het Brusselse was dat voor die tijd de warmste februaridag met een maximum van 19,4 °C in Ukkel en 19,6 °C in Zaventem.
Indien er die dag geen bewolking was geweest, zouden de temperaturen veel hoger uitgekomen zijn: 25°C zou zelfs mogelijk geweest zijn. West-Europa kreeg die dag bijzonder warme lucht over zich heen voor een dag in de winter. Op 1.500 meter hoogte (aanvoer van lucht vanover de Sahara) bereikte de temperatuur maar liefst 14 °C, een temperatuur die sindsdien niet meer bereikt werd op die hoogte in de maand februari). Tussen 500 meter en 600 meter haalde de temperatuur zelfs 20 °C. Er was dus weinig nodig (wat meer zon) om de temperaturen op 1,5 m tot boven 20 °C te laten stijgen.
1961 : nooit 2 zonder 3 ! 14 februari 1961 was de mooiste en warmste Sint-Valentijn met zon, cirrus en altocumulus lenticularis en tempeaturen tot 17,8 °C in Ukkel, 17,9 °C in Deurne en 18,2 °C in Kleine Brogel. En op 17 februari kregen we opnieuw zo'n dag.
Conclusie
Helaas komen we steeds tot dezelfde conclusie : extreme gebeurtenissen zijn van alle tijden, alleen worden ze steeds meer uitgesproken en is de frequentie toegenomen. Een trio van bijzondere maanden zoals februari 1959, 1960 en 1961 vormde vroeger een grote uitzondering. De dag vandaag hoeven we niet meer verwonderd te zijn wanneer warmterecords keer op keer opnieuw gebroken worden. Een temperatuur van 22,8 °C in februari, gemeten op 27 februari 2019 in Houyet, heeft zich in het verleden nooit voorgedaan. En nog minder de temperatuur van 41,6 °C gemeten op diezelfde plaats op 25 juli 2019! We kunnen natuurlijk zeggen: het had weinig gescheeld of we hadden ook echte extremen meegemaakt in februari 1960, in juni 1947 of in augustus 1944. On peut certes se dire : on a aussi « failli » avoir de pareils extrêmes en février 1960, en juin 1947 ou en août 1944: feit is alleen dat wij er toen van gespaard gebleven zijn, en dat het nu wel gebeurt...!
Het grootste probleem is dat de versterking van extreme fenomenen niet enkel waarneembaar is voor de parameter 'temperatuur'. Iedereen herinnert zich nog wel de extreme regenval met zware overstromingen tot gevolg in juli 2021 !
We merken nog op dat het er meer en meer op lijkt dat de Golfstroom aan het vertragen is wat veranderingen met zich kan meebrengen voor het klimaat in West-Europa, misschien wel sneller dan we zouden denken. Uiteraard zal de mondiale opwarming zich verderzetten, maar de projecties op lange termijn voor ons Europees klimaat kunnen hierdoor wel wijzigen.
Bronnen
KMI Temperatuur- en neerslaggegevens enz.
Infoclimat Temperatuur- en neerslaggegevens enz.
Kachelmann Wetter Temperatuur- en neerslaggegevens enz.
KNMI Weerkaarten en sneeuwdata
KNMI Artikels ivm de Golfstroom
