herfst 2017

De herfst van 2017 was in Ukkel normaal voor wat betreft de gemiddelde temperatuur, het neerslagtotaal en de zonneschijnduur. De neerslagfrequentie was abnormaal hoog. 

1. De temperatuur

De gemiddelde temperatuur van de herfst bedroeg te Ukkel 11,3 °C (ref. periode 1981-2010: 10,9 °C). September was eerder koel met een gemiddelde temperatuur van 14,1 °C (ref. periode 1981-2010: 14,9 °C) maar werd gevolgd door een zeer warme oktobermaand; oktober kwam met een gemiddelde temperatuur van 13,3 °C op de 7e plaats in de reeks van warme oktobermaanden sinds het begin van de waarnemingen in 1833 (ref. periode 1981-2010: 11,1 °C).  November was thermisch normaal met een gemiddelde temperatuur van 6,6 °C (ref. periode 1981-2010: 6,8 °C).

September was een ietwat te koele maand. De maand ging van start met eerder bescheiden temperaturen van hooguit 20 °C of iets meer (onder invloed van een hogedrukuitloper ten westen van ons bleef het vrij fris), in de nacht van 2 op 3 september koelde het met brede opklaringen en rustig weer flink af : in Koksijde was het minimum 7,3 °C, in Genk 5,4 °C, maar in de zuidelijke landshelft werd het lokaal kouder met in Gouvy en Bièvre respectievelijk 3,6 °C en 3,7 °C als minimum en in Elsenborn 0,8 °C.
Op de 5e kwamen we terecht in de warme sector van een depressie met kern over het noorden van Schotland, de temperaturen bereikten die dag 22 °C tot lokaal 25 °C, de daaropvolgende nacht bleven we nog tijdelijk in die warme lucht zodat de minima in de nacht naar 6 september vrij hoog uitvielen (meestal tussen 13 °C en 15 °C). Op de 6e en de 7e lagen de temperaturen terug op een lager niveau met 18 °C à 19 °C.

Op de 8e werd het weer stilaan beïnvloed door een golvend koufront, waardoor de temperaturen ook niet hoog opliepen, meestal bereikten we zo'n 16 °C à 17 °C. Het betekende de aanloop naar een koele periode die zo'n 2 weken zou aanhouden. De gemiddelde temperatuur van de tweede septemberdecade (zie tabel 1) was dan ook aan de lage kant met 12,5 °C (ref. periode 1981-2010: 14,8 °C). We bereikten nooit 20 °C in deze tiendaagse periode en soms bleven we daar flink onder. Op de 14e bijvoorbeeld bereikten de maxima 13 °C tot lokaal 16 °C in Laag- en Midden-België maar in de namiddag lagen de temperaturen een hele tijd rond slechts 11 °C à 12 °C in het noorden van het land (een storing zorgde daar voor nogal wat neerslag). In het zuiden van het land vielen de temperaturen tijdens de buien soms flink terug, zo was het in Gosselies (Charleroi) om 15 u slechts 9 °C, een waarde die om 14 u ook in Bevekom werd opgetekend. Op de 14e en de 15e was het maximum in Mont Rigi respectievelijk 9,7 °C en 9,9 °C. Ook de nachten verliepen soms al behoorlijk koel in de polaire lucht: in de nacht van 15 op 16 september bereikte het minimum 2,5 °C in Buzenol, 1,2 °C in Bièvre en 0,1 °C in Elsenborn. Er volgden nog wel een paar koele nachten, in Elsenborn daalde de temperatuur op 18, 21 en 22 september tot respectievelijk 0,8 °C, 0,1 °C en 1,2 °C.

Op de 21e werd het onder invloed van een hogedrukgebied met kern over de Alpen vrij zonnig en liepen de temperaturen terug wat hoger op, tot dicht bij 20 °C (Ukkel: 19,4 °C, Koersel: 19,9 °C, Angleur: 20 °C). Ook de dagen daarna bleef het aan de zachte kant met maxima die op vele plaatsen 20 °C of meer bereikten, de warmste dag van de maand beleefden we op de 29e (zuidelijke luchtstromingen aan de voorzijde van een diepe depressie op de Atlantische Oceaan): in Ukkel werd het 24,2 °C, in Deurne, Gorsem en Hastière 25 °C en in Koersel 25,8 °C. Na de passage van een koufront was het op de 30e gevoelig frisser met maxima tussen 14 °C en 17 °C (Ukkel: 14,7 °C).

 

 

Tussen een hogedrukgebied over een groot deel van het Europese continent en lagedruk over de Oceaan werd met een zuidelijke stroming
zeer warme lucht van subtropische oorsprong naar onze streken gevoerd (het was de dagen voordien onder andere al bijzonder warm in Spanje).
Ook ex-orkaan Ophelia heeft deels hebben bijgedragen aan die warmte (zie de positie van Ophelia nabij Ierland op maandagmiddag
16 oktober). De maxima gemeten in ons land op 16 oktober waren uitzonderlijk hoog !

Oktober startte met vrij normale temperaturen voor de tijd van het jaar. In de loop van de 5e passeerde een koufront en kwamen we in frissere lucht terecht, op de 6e en de 7e haalden de maxima 12 °C tot hooguit 15 °C (op de 7e 12 °C in Ukkel), in Mont Rigi was het maximum op beide dagen respectievelijk 8 °C en 8,6 °C. Vanaf de 9e kwamen de temperaturen terug wat hoger uit, wij bevonden ons aan de rand van een hogedrukzone over Zuid-Europa met aanvoer van relatief zachte lucht. Dit hogedrukgebied breidde haar invloed stilaan uit naar onze streken. In de loop van de 13e kwamen we al in warmere lucht terecht; ondanks het feit dat er nog vrij veel bewolking was, liepen de temperaturen al op naar 18 °C tot 20 °C (Ukkel: 19,3 °C, Gorsem en Hastière: 20 °C, Kleine Brogel: 20,4 °C). De kern van het hogedrukgebied kwam uiteindelijk over Centraal-Europa te liggen en langs de westelijke flank ervan werd in een brede warme sector zeer warme subtropische lucht uit Zuid-Europa naar ons land gevoerd (de dagen voordien was het al zeer warm in het zuiden van Europa, in het bijzonder in Spanje, en het was die warme lucht die naar onze streken werd aangevoerd). De 14e was behoorlijk zonnig met 21 °C tot 23 °C op vele plaatsen (Ukkel: 21,7 °C, Gorsem en La Hestre: 22,6 °C, Koersel: 23,6 °C), op de 15e stegen de temperaturen op het 850 hPa - niveau (zo'n 1.500 meter hoogte) tot 15 °C boven onze streken, resulterend in maxima in thermometerhut tot 24 °C à 25 °C op verschillende plaatsen in de loop van de namiddag, op enkele plaatsen bereikte de temperatuur 25 °C, zoals in Koersel. Op de 16e werd het nog iets warmer met op meerdere plaatsen maxima tot 25 °C of iets meer (Lichtervelde: 25,4 °C, Ukkel: 25,7 °C, Sint-Katelijne-Waver: 25,9 °C, Deurne: 26 °C, Koersel: 26,1 °C, Angleur (Luik): 26,9 °C). Deze waarden behoren tot de hoogste ooit geregistreerd in deze tijd van het jaar. Voor Ukkel betekende het maximum van 25,7 °C een evenaring van het maximum van 12 oktober 1990.

Ook de nacht van 15 op 16 oktober verliep bijzonder zacht met temperaturen die op verschillende plaatsen niet onder 15 °C daalden, in Ukkel was het minimum 16,4 °C, in Bièrset (Luik) 16,3 °C en in Koksijde 16 °C. Ook dit zijn waarden die bij de hoogste horen die ooit gemeten zijn in deze tijd van het jaar.

Op de 17e was het tijdelijk iets minder warm vooral in de noordelijke landshelft, maar op de 18e en 19e stegen de temperaturen weer makkelijk tot boven 20 °C, op de 19e haalde het maximum 22 °C in Ukkel, 22,2 °C in Koersel en 22,3 °C in Hastière.
De tweede oktoberdecade als geheel was met een gemiddelde temperatuur van 15,9 °C in Ukkel de tweede warmste sinds 1901 (ref. periode 1981-2010: 11 °C), enkel in oktober 1990 was deze periode nog warmer met een gemiddelde van 16,1 °C.

Op de 20e was het na de passage van een storing gevoelig minder warm met maxima tot 14 °C à 15 °C, maar op de 21e stegen de temperaturen alweer met enkele graden en kwamen we uit op 16 °C tot 18 °C. De 22e verliep tijdelijk frisser met 12 °C à 13 °C op vele plaatsen op het warmste ogenblik van de dag, vervolgens warmde het weer op en van de 24e tot de 26e haalden we 16 °C à 17 °C, ook de nachten waren bijzonder mild, in de nacht van 24 op 25 oktober was het minimum in Ukkel 14,7 °C, in Melsbroek, Bevekom en Kleine Brogel 14,8 °C en in Deurne 15 °C ! (er was veel bewolking en wij bevonden ons aan de zuidelijke kant van een storing net ten noorden van ons).
In de loop van de nacht naar 27 oktober trok de storing (zwak koufront) doorheen ons land zodat wij in wat minder zachte lucht terechtkwamen. In anticyclonale omstandigheden kregen we eind oktober de eerste lichte vrieskou in het land: op 30 oktober was het minimum in Aubange (in het uiterste zuiden van het land) -0,8 °C, de dag erop vroor het lokaal licht in het oosten en zuiden van het land met minima tot -2,3 °C in Elsenborn en -2,4 °C in Aubange.

Op 1 november haalden de maxima bij veel zon zo'n 13 °C tot 15 °C op de meeste plaatsen (Ukkel: 14,4 °C, Koersel: 15,1 °C) en ook op de 2e en 3e was het vrij zacht (op de 3e 13,8 °C in Ukkel, 14,3 °C in Chièvres en Kleine Brogel). De 4e was een overgangsdag met nog zachte maxima tot meer dan 15 °C in het oosten van het land (Koersel: 16,7 °C, Kleine Brogel: 16,3 °C) maar in de loop van de nacht naar de 5e kwamen we in koele polaire zeelucht terecht met maxima tussen 5 °C en 10 °C op de 5e (Ukkel: 8,6 °C, Mont Rigi: 5,3 °C). Ook de dagen nadien bereikten de maxima met moeite 10 °C in Laag- en Midden-België, de nachten werden eveneens kouder met in de nacht van 6 op 7 november op vele plaatsen licht negatieve temperaturen: in Koksijde was het minimum -1 °C, in Kleine Brogel -3,3 °C, in Bièvre -4,8 °C; in Ukkel kwam het nog niet tot vorst met een minimum van +0,7 °C. De 7e verliep relatief fris, en 's avonds koelde het onder de opklaringen flink af, vooral in de westelijke landshelft (minimum in Melle was -1,2 °C maar werd in het begin van de nacht bereikt), later in de nacht stegen de temperaturen met enkele graden door de toename van de bewolking. Die bewolking zorgde er ook voor dat het op de 8e niet warmer werd dan 6 °C à 7 °C in Laag- en Midden-België. De dagen die volgden, waren terug wat warmer maar extreem zacht werd het niet, de temperaturen lagen meestal in de buurt van het langjarig gemiddelde.

Ook gedurende de tweede novemberdecade bleven de temperaturen grotendeels rond normaal schommelen, de gemiddelde temperatuur voor deze tiendaagse periode lag in Ukkel met 6,1 °C dicht bij het langjarig gemiddelde (ref. periode 1981-2010: 6,7 °C). Enkel in de nacht van 17 op 18 november koelde het goed af met minima op verschillende plaatsen in de oostelijke landshelft onder het vriespunt (Genk: -1,9 °C, Elsenborn: -5,3 °C, Gouvy: -4,9 °C, Bièvre: -4,1 °C). In de loop van de 20e bereikte ons terug gevoelig zachtere lucht, de maxima werden pas tegen de avond bereikt en haalden 10 ° tot 12 °C op de meeste plaatsen in Laag- en Midden-België (Ukkel: 10,4 °C, Essen en Koksijde: 12,6 °C), op de 21e werden (in de warme sector) vergelijkbare waarden gehaald en ook gedurende de nachten koelde het amper af met minima op vele plaatsen rond 10 °C. Op de 22e werd de lucht droger zodat de namiddag erg zonnig verliep met hogere maxima tot 13 °C à 14 °C (Ukkel: 13,6 °C, Sint-Katelijne-Waver: 14,5 °C, Angleur: 15 °C), door de wind voelde het niet zo warm aan. Op de 23e kwamen de temperaturen nog iets hoger uit, het maximum haalde 15 °C in Ukkel, 15,8 °C in Hastière, 16 °C in Sint-Katelijne-Waver en 16,2 °C in Deurne. Op de 24e was het al minder warm, en vanaf de 25e kwamen we terug in polaire zeelucht terecht zodat de maxima ruim beneden 10 °C bleven (Ukkel: 6,0 °C), gevoelig kouder dus dan 2 dagen eerder. Ook de laatste dagen van de maand was het eerder ietwat aan de koele kant, op de 29e en 30e bereikte het maximum in Ukkel respectievelijk 4,7 °C en 3,1 °C (op de 30e lagen de temperaturen in de namiddag en avond in delen van Laag- en Midden-België slechts nipt boven het vriespunt).
 

Tabel 1 : gemiddelde temperatuur per decade te Ukkel (in °C) - bron: K.M.I.

Ukkel	Eerste Decade	Tweede Decade	Derde Decade
September	15	12,5	14,7
Oktober	12,6	15,9	11,5
November	7,6	6,1	6,1

2 Aantal dagen met karakteristieke temperatuur

Te Ukkel was er 1 zomerse dag in de voorbije herfst (Max >= 25 °C) (ref. periode 1981-2010: 2,1 dagen). Merkwaardig is wel dat deze ene zomerse dag pas op 16 oktober voorkwam (in september waren er immers geen zomerse dagen in Ukkel), voor Ukkel was het de meest laattijdige zomerse dag ooit in het najaar geregistreerd !
In het land werd lokaal 25 °C of iets meer bereikt op 5 en 29 september en op 15 en 16 oktober.

Het aantal warme dagen (Max >= 20 °C) was 13 te Ukkel (ref. periode 1981-2010: 12,8 d): 8 in september en 5 in oktober. In het begin van september werd het een paar keer meer dan 20 °C, vervolgens brak een vrij koele periode aan zodat we van de 6e t/m de 23e geen 20 °C bereikten, in de laatste week werden de luchtstromingen terug zachter met opnieuw maxima tot boven 20 °C.
In oktober bereikte het maximum van 14 tot en met 16 oktober en op 18 en 19 oktober meer dan 20 °C in Ukkel en op verschillende andere plaatsen. Op enkele plaatsen in de zuidelijke landshelft lukte het zelfs om 6 dagen na elkaar meer dan 20 °C te halen van 14 t/m 19 oktober, onder andere in Hastière en Aubange.

Te Ukkel waren er deze herfst geen vriesdagen (Min < 0°C) (ref. periode 1981-2010: 5,2 dagen): het absoluut minimum was +0,2 °C, gemeten op 29 november. Op de meeste plaatsen in Laag- en Midden-België was er wel minstens 1 vriesdag: in de nacht van 6 op 7 november vroor het op vele plaatsen lichtjes, op enkele plaatsen was dat ook nog het geval in de nacht erop, en ook op de 18e en de 29e november daalde de temperatuur plaatselijk tot net beneden het vriespunt.

 Winterse dagen (Max < 0 °C) kwamen niet voor in Laag- en Midden-België, wel lokaal in de hoogste delen van het land: in Mont Rigi (Waimes) was het maximum op 29 en 30 november resp. -0,5 °C en -0,7 °C.

 Tabel 2 : aantal zomerdagen (Max >= 25 °C) en aantal vriesdagen (Min < 0 °C), absoluut minimum van de herfst, datum absoluut minimum

Plaats	Aantal zomerdagen	Aantal vriesdagen	Absoluut minimum	Datum abs minimum
Assebroek	1	2	-1,6 °C	7/11/2017
Beitem	1	2	-1,6 °C	7/11/2017
Lichtervelde	1	3	-1 °C	7/11/2017
Ukkel	1	0	0,2 °C	29/11/2017
Ransberg	1	4	-2,8 °C	7/11/2017
Kleine Brogel	1	2	-3,3 °C	7/11/2017

Voor Kleine Brogel werd het aantal vriesdagen bepaald op basis van de minima gemeten in de periode 18 uur UTC - 6 uur UTC, voor de andere plaatsen op basis van de minima gemeten in de periode 8 uur lokale tijd - 8 uur lokale tijd

15 oktober 2017: Hoog nazomerweer met temperaturen tot lokaal 25 °C; Blaarmeersen in Gent
Foto : Koen Vandenbussche

3 De neerslag

Gedurende de afgelopen herfst viel te Ukkel 226,5 mm (ref. periode 1981-2010: 219,8 mm). Dit normaal neerslagtotaal 'verbergt' wel verschillen tussen de kalendermaanden onderling. Oktober was abnormaal droog met 43,1 mm, terwijl november juist abnormaal nat was met 105,9 mm. De totalen van beide maanden hebben mekaar min of meer gecompenseerd, in september lag het neerslagtotaal in Ukkel dicht bij het langjarig gemiddelde.
Ook in de rest van het land was oktober de droogste van de 3 herfstmaanden, november was over het algemeen de natste maand van de herfst, hoewel dat lokaal ook september was. 
September was een natte maand in de Ardennen en ook in delen van het noordwesten van het land. De hoeveelheden waren abnormaal hoog in de Ardennen en normaal elders. De meeste neerslag viel tijdens de wisselvallige en koele periode tussen 7 en 19 september, we kregen dan meesttijds te maken met aanvoer van polaire onstabiele zeelucht met geregeld buien of passage van storingen. In Ukkel viel over deze 12 dagen 56,4 mm, hetzij ruim 70 % van het maandtotaal, in Assebroek (Brugge) viel over dezelfde periode maar liefst 128,3 mm neerslag. Op de 8e trok een golvend koufront verbonden aan een lagedrukgebied nabij Schotland doorheen het land met soms intense regenval en lokaal belangrijke neerslaghoeveelheden, de meest opmerkelijke was deze van Sugny (Vresse-sur-Semois) met 55 mm. In Rochefort viel 39 mm, in Dourbes 30 mm, in Lacuisine 29,8 mm, in Mont-Rigi 29,1 mm, in Buzenol 27,5 mm en in Hastière 27,2 mm. Ook op de 9e viel nog neerslag, zodat het totaal over deze 2 opeenvolgende dagen uitkwam op 48,6 mm in Rochefort en 63,7 mm in Sugny.
Op de 13e trok een frontale storing doorheen het land, het koufront bleef net ten zuiden van ons land golven en gaf in de avondperiode en nacht vrij veel neerslag in het uiterste zuiden van ons land (Bièvre 22,2 mm op de 13e).
Op de 14e in de loop van de dag zorgde een storing voor continue regenval in het noorden van het land met vrij belangrijke hoeveelheden regen: in Deurne 25,2 mm en in Essen 28,9 mm. In de zuidelijke landshelft vielen buien en dit gaf lokaal eveneens nogal wat neerslag, in Gouvy 18,1 mm en in Elsenborn 16 mm. Op de 18e zorgde een depressie op de Noordzee ter hoogte van Nederland nog steeds voor de aanvoer van onstabiele lucht met buien, vooral in het westen van het land gaf dit vrij belangrijke neerslagsommen: 28 mm in Koksijde, 26 mm in Passendale en zelfs 44,3 mm in Assebroek !

In de loop van de 19e en 20e werd een hogedrukgebied ten westen/zuidwesten van onze streken belangrijker voor ons weer, de bovenluchten werden warmer zodat de onstabiliteit verminderde, het bleef vervolgens een aantal dagen overwegend droog.
Naar het einde van de maand werd het terug wisselvalliger, na een warme dag op de 29e kregen een aantal streken te maken met onweders en neerslag van betekenis: in Bièvre viel 27,8 mm, in Hastière 23,5 mm maar ook op verschillende andere plaatsen werden dagtotalen tussen 25 mm en 30 mm gemeten.

In oktober viel overal in in het land minder neerslag dan gemiddeld. Er werden ook geen bijzonder hoge dagtotalen gemeten: op de 2e zorgde een storing die net ten zuiden van ons land passeerde voor 20 mm neerslag in Buzenol en Aubange, op de 7e en de 8e zorgden storingen voor erg vochtig weer en veel bewolking, in het noorden van het land werden lokaal dagsommen boven 20 mm geregistreerd, zoals 21,8 mm in Essen en 23,2 mm in Stabroek op de 7e.
November was in praktisch het ganse land een natte maand, vooral de laatste 10 dagen van de maand leverden veel neerslag op. In Ukkel viel in de laatste decade 59,1 mm neerslag wat zeer abnormaal is (ref. periode 1981-2010: 24,3 mm), in Assebroek (Brugge) viel in dezelfde periode 78,9 mm. Op de 23e beïnvloedde een golvende storing (die de overgang markeerde tussen zeer zachte en gevoelig koudere lucht) ons weer, nadien volgden ook nog buien. Op de 23e en 24 viel in Ukkel respectievelijk 14,3 mm en 11 mm neerslag. Op de 27e trok een actieve Atlantische storing over ons land met opnieuw belangrijke neerslaghoeveelheden, in het grensgebied tussen de Ardennen en Belgisch Lotharingen vielen hoeveelheden tot lokaal 70 mm. En de laatste dagen van de maand kregen we eveneens belangrijke dagtotalen als gevolg van intense buien (mede veroorzaakt door zeer koude lucht in de hoogte die zich vanover Skandinavië naar onze streken verplaatste).

Tabel 3 : neerslaghoeveelheid per decade te Ukkel (in l/m²) - bron: K.M.I.

Ukkel	Eerste Decade	Tweede Decade	Derde Decade
September	25	35,3	17,2
Oktober	21,6	5,9	15,6
November	16,1	30,7	59,1

18 september 2017: webcam KMI Zeebrugge: grijs en onstabiel weer aan onze kust, de onweders die zich boven zee
vormen, trekken vervolgens landinwaarts. De onstabiliteit wordt mede in de hand gewerkt door het relatief warm
zeewater in deze tijd van het jaar

Het aantal neerslagdagen bedroeg te Ukkel 63 (gemiddeld: 51 d) en was hiermee abnormaal hoog: september telde 20 dagen met meetbare neerslag (gemiddeld: 15,7 d), oktober 19 (normaal: 16,6 d) en november 24 dagen (gemiddeld: 18,8 d). De langste periode met opeenvolgende neerslagdagen kregen we in de koele en wisselvallige periode van 7 t/m 18 september (12 opeenvolgende dagen), ook van 4 t/m 14 november (11 opeenvolgende dagen) was er dagelijks meetbare neerslag. Uitgesproken lange periodes zonder neerslag deden zich niet voor, van 19 t/m 25 september lukte toch een periode van 7 opeenvolgende dagen zonder neerslag. Vermeldenswaardig is wel nog de neerslag'arme' periode van 8 t/m 18 oktober met slechts 0,7 mm neerslag in 11 dagen.

In Ukkel was de neerslag vergezeld van sneeuw op 2 dagen: op 29 en 30 november.

De eerste sneeuw in het land viel op 5 november: na de passage van een koufront kwamen wij in onstabiele polaire zeelucht terecht met buien, 's avonds daalde de temperatuur op de Hoge Venen tot dicht bij het vriespunt met lokaal een zeer tijdelijke besneeuwing. Tijdens felle buien in het westen van het land werd het eveneens tijdelijk wit, maar dat was als gevolg van hagel, onder andere in de streek van Brugge en Oostende.
Op 12 november viel de eerste sneeuw op meerdere plaatsen in Hoog-België: tussen 8 en 10 uur daalden de temperaturen naar waarden rond het vriespunt en begon het te sneeuwen, voornamelijk in de Hoge Venen en de Oostkantons maar ook op andere plaatsen in de oostelijke Ardennen. Vanaf 400 - 500 meter bleef de sneeuw liggen, maar een gesloten sneeuwdek kwam meestal maar voor boven 500 meter. Bovendien smolt de sneeuw tussen de buien vaak gedeeltelijk terug af. In Mont Rigi (Waimes) lag rond 10 uur zo'n 2 cm sneeuw, en in de namiddag terug 2 à 3 cm (na een gedeeltelijke afsmelting). Er werd onder andere ook sneeuw gemeld in Fraiture, Wideumont, Bastenaken en Witry (soms slechts gedeeltelijk en tijdelijk).
Doordat het niet vroor in de nacht van 12 op 13 november en de temperaturen op de 13e terug 3 °C à 4 °C bereikten in de Hoge Venen / Oostkantons in de loop van de namiddag , verdween de sneeuw al grotendeels. In de ochtend van de 14e waren er enkel nog wat sneeuwresten terug te vinden in de hoogste delen.
In de ochtend van 19 november was er een beperkte en tijdelijke sneeuwbedekking in Mont Rigi.
Ook in de loop van de derde decade van november kregen we nog sneeuw: op de 25e kwamen onze streken opnieuw onder de invloed van polaire onstabiele lucht met stilaan opnieuw winterse neerslag en sneeuw in de hoogste delen van het land, ook op de 26e bleef het dun sneeuwlaagje intact doordat de maxima amper tot aan het vriespunt kwamen. Op de 27e bereikte een actieve neerslagzone ons land met aanvankelijk smeltende sneeuw en sneeuw in de Ardennen, in Mont Rigi en Botrange bereikte de sneeuwlaag 5 à 6 cm tegen het einde van de voormiddag, nadien begon de sneeuw af te smelten door de stijging van de temperatuur. In de nacht van 27 op 28 november kwamen we opnieuw in koudere lucht terecht zodat er terug wat winterse neerslag kon vallen tegen de ochtend in de Ardennen, maar deze verdween grotendeels overdag omdat het nog iets te zacht was. Tegen de avond van die 28e viel er opnieuw meer sneeuw zodat in de ochtend van de 29e 5 cm werd gemeten in Mont Rigi. Ook in het centrum van het land werd 's ochtends sneeuw gezien, in Ukkel tot 1 cm, maar deze verdween in de voormiddag. Op andere plaatsen, vooral in de hoger gelegen delen van het land, viel ook in de loop van de dag nog sneeuw.
Op de 30e bracht een buienzone sneeuw en smeltende sneeuw vanuit het noordwesten van het land, mede door de koude bovenluchten (temperaturen op het drukniveau 500 hPa, op ongeveer 5.300 m hoogte, daalden tot - 37 °C) waren de buien behoorlijk intens, wat er toe leidde dat de luchttemperaturen na de middag tijdens de intense buien in delen van Laag- en Midden-België tot net boven het vriespunt daalden, en er sneeuwaccumulatie mogelijk werd. Vooral tussen de regio rond Gent en de regio Brussel vielen op verschillende plaatsen enkele tot meerdere centimeters sneeuw, in Ukkel viel uiteindelijk tot 6 cm sneeuw, maar op andere plaatsen in de streek tussen Gent en Brussel lag meer sneeuw, bijvoorbeeld in de Denderstreek op de grens van de provincies Vlaams-Brabant en Oost-Vlaanderen (Aalst, Haaltert, Geraardsbergen, Roosdaal). In Heldergem (Haaltert) werd 8 cm sneeuw gemeten, in Aalst zo'n 10 cm. Ook in andere streken viel smeltende sneeuw of sneeuw maar minder intens en met geen of minder sneeuw op de bodem, en soms slechts tijdelijk.
In Hoog-België werd de laatste novemberdagen tussen 7 cm en 10 cm gemeten in de Hoge Venen, en tot 19 cm op het plateau van Tailles (Houffalize).

 

 Ursel (Knesselare) op 2 december (na de sneeuwbuien van 30 november)
Foto: Geert Naessens

Tabel 4: neerslaghoeveelheden gedurende de herfst 2017 (in l/m²)

	Sep	Okt	Nov	Herfst
Assebroek	147,8	40,5	129,7	318
Lichtervelde	97	33,1	145,2	275,3
Ukkel	77,5	43,1	105,9	226,5
Buizingen	83,9	41,6	106,4	231,9
Ransberg	61,7	34,3	63,6	159,6

4 Zonneschijnduur

De totale zonneschijnduur was normaal en bedroeg te Ukkel 306,9 uur de afgelopen herfst (gemiddeld: 322 uur).
Voor de maanden september en november kwam het totaal aantal uren zon met resp. 142,5 uur en 67 uur perfect uit op het langjarig gemiddelde; oktober gaf iets minder zon met een totaal van 97,4 uur zon (ref. periode 1981-2010: 112,6 uur), maar het tekort was normaal.

In september waren er geen uitgesproken sombere of zonnige tijdvakken, van 23 t/m 25 september kregen we wel 3 zonnige dagen op rij met telkens meer dan 10 uur zon in Ukkel (op sommige plaatsen bleef het ochtendgrijs die dagen wel langdurig aanwezig).
Oktober gaf iets minder zon dan gemiddeld: we kregen enkele zonnige dagen in de warme periode rond het midden van de maand (van 14 t/m 16 oktober en ook op 12 en 18 oktober) zodat de tweede decade als geheel zonnig verliep, de derde decade daarentegen was somber, vooral van 22 t/m 26 oktober was de zon weinig te zien.
In november konden we net als in september geen bijzonder sombere of zonnige tijdvakken terugvinden.

 

Tabel 5 : zonneschijnduur per decade te Ukkel (in uren) - bron: K.M.I.

Ukkel	Eerste Decade	Tweede Decade	Derde Decade
September	32,3	50,2	60,1
Oktober	23,2	55,6	18,7
November	32,2	15	19,8

'Oranje' zon in de omgeving van Doornik in de ochtend van 17 oktober
Foto: Linda Allard 

September 2017 :

Zie ook : Waarnemingen september 2017

Oktober 2016 :

Zie ook : Waarnemingen oktober 2017

November 2016 :

Zie ook : Waarnemingen november 2017